2017 ASKİ Faaliyetleri
Mahmut ESEN
E. Mülkiye Başmüfettişi
mahmutesen@gmail.com
Özeti: Güncel resmi raporlar ve halka açık kaynaklar ışığında, Ankara Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü’nün (ASKİ) 2017 yılı faaliyetleri, bütçe gerçekleşmeleri ve mali vb. durumlarına ilişkin bilgiler nesnel olarak değerlendirilmeye çalışılmış; abone sayısının 2,3 milyona ulaşmış olması dikkate alınarak, ASKİ’nin genel iş/ işlemleri ve mali yapısı hakkında kamuoyunun doğru bilgilendirilmesi amaçlanmıştır.
Anahtar Sözcükler: ASKİ, ASKİ Genel Faaliyet Raporu, Sayıştay Denetim Raporu, Bütçe, Bilanço.
I-GİRİŞ
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 41. maddesi uyarınca; kamu idarelerinin yetkilileri tarafından, birimlerinin yıllık faaliyetlerini yansıtmak üzere, kullandıkları kaynakları, bütçe gerçekleşmelerini, mali durum vb. bilgileri içeren faaliyet raporu hazırlanması ve kamuoyuna da açıklanması gerekmektedir.
Mahalli idarelerce hazırlanan idare faaliyet raporlarının birer örneği Çevre ve Şehircilik Bakanlığına[*] gönderilir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bu raporları esas alarak, kendi değerlendirmelerini de içeren, mahalli idareler genel faaliyet raporunu hazırlar ve kamuoyuna açıklar. Raporun birer örneğini Sayıştay Başkanlığına ve Hazine ve Maliye Bakanlığına gönderir.
Sayıştay; mahallî idareler genel faaliyet raporunu, (Hazine ve Maliye Bakanlığınca hazırlanmış) genel faaliyet raporunu ve harcama sonrası ilgili birimlerde yaptığı dış denetimlerinin sonuçlarını da dikkate alarak görüşleriyle birlikte TBMM sunar. Sayıştay Başkanlığınca kamu idarelerinin tümünün faaliyetleri/dış denetimi/mali istatistiklerinin değerlendirildiği TBMM sunulan genel raporlarının yanı sıra, Sayıştay denetçilerince idarelerde yapılan denetim ve incelemeler sonucunda ilgili kamu idaresi adına ayrıca denetim raporları düzenlenmektedir.
Bu yazımızda: “ASKİ Genel Müdürlüğü 2017 Yılı Faaliyet Raporu”; “ASKİ 2017 Yılı Sayıştay Denetim Raporu “ ve “2017 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu“ başta olmak üzere düzenlenmiş resmi raporlar ile halka açık diğer kaynaklar ışığında Ankara Büyükşehir Belediyesi ASKİ Genel Müdürlüğünün 2017 yılı faaliyetleri, bütçe gerçekleşmeleri ve mali durumuna ilişkin bilgiler deneyimli/emekli bir denetim elemanı gözüyle değerlendirilmiş, önemli görülen konuların altı özenle çizilmeye çalışılmıştır.
II-BELEDİYELERE BAĞLI İDARELERE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
1-1984 yılında büyükşehirlerdeki belediye hizmetlerinin plânlı, programlı, etkin, verimli ve uyum içinde yürütülmesini sağlamak amacıyla büyükşehir belediyeleri kurulmuştur.
2012 yılında yapılmış yasal değişliklerden sonra büyükşehir belediyelerinin sayısı otuza yükseltilmiş, sınırları da il mülki sınırı olacak şekilde genişletilmiştir.
Kuruluş yasasında büyükşehir belediyelerinin en temel görevi/kuruluş amacı olarak sınırları içindeki ilçe belediyeleri arasında koordinasyonu sağlamak olarak belirlenmiştir.
Bu arada büyükşehir belediyelerinde tüm su ve kanalizasyon hizmetlerini, tek elden rasyonel bir şekilde yürütmek üzere, belediyelere bağlı ve tüzel kişiliğe sahip 30 adet kurum oluşturulmuştur.
Üç büyük şehrimizde ulaştırma sektöründe faaliyet göstermek üzere (EGO, İETT ve ESHOT) kurulmuş olanlarla birlikte ülkemizdeki belediyelere bağlı idare sayısı 33’ ü bulmaktadır.
Bu bağlamda Ankara Büyükşehir Belediyesine bağlı, kamu tüzel kişiliğine sahip, özel bütçeli iki ayrı işletme (ASKİ ve EGO) vardır.
Bu yazımızda ASKİ incelenmekte olup, kuruluşu 1942 yıllarına dayanan halen otobüs, raylı sistem ve teleferik işletmeciliği suretiyle ulaşım hizmetlerini yürütmekte olan EGO İşletmesi ise kapsam dışında tutulmuştur.
III- ANKARA SU VE KANALİZASYON İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
A-Kuruluş:
ASKİ; 1987 yılında 2560 sayılı Kanuna dayalı olarak; Ankara Sular İdaresi Umum Müdürlüğü’nün Ankara Su ve Kanalizasyon İdaresi (ASKİ) Genel Müdürlüğü’ne dönüştürülmesiyle kurulmuştur.
ASKİ; İçişleri Bakanlığınca yayımlanmış “Norm Kadro Standardı Yönetmeliğine” göre örgütlenmiştir.
ASKİ’de halen Genel Müdür, Genel Müdüre bağlı (4) Genel Müdür Yardımcısı, İç Denetim Birimi Başkanlığı, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Özel Kalem Müdürlüğü, Kararlar Şube Müdürlüğü ve Basın Yayın Şube Müdürlüğü ile Genel Müdür Yardımcılarına bağlı (23) Daire Başkanlığı ve bu başkanlıklara bağlı (72) Şube Müdürlüğü bulunmaktadır.
B-Personel Durumu
İçişleri Bakanlığınca yayımlanmış “Norm Kadro Standardı Yönetmeliğine” göre ASKİ’de; (2.522) memur, (2521) adet sürekli işçi olmak üzere toplam (5.043) kadro ihdas edilmiştir.
Aralık 2017 itibarıyla ASKİ’de; (1.119) memur, (522) işçi, (139) sözleşmeli ve (2.973) hizmet alımı olmak üzere toplam 4.753 personel çalışmaktadır.[1]
Memur ve işçi kadrolarının sadece % 38’inin dolu olduğu, Ankara Büyükşehir Belediyesinde olduğu gibi, ASKİ’de de personel istihdamına dayalı hizmet satın alınması (taşeron işçi çalıştırılmasına) uygulamasına ağırlık verildiği görülmektedir.
(Bilindiği üzere 24.12.2017 günlü R.G. yayınlanmış olan 696 sayılı KHK ile, belediyelerde personel çalıştırmasına dayalı hizmet alım sözleşmeleri kapsamında yükleniciler tarafından 04.12.2017 tarihi itibarıyla çalıştırılmakta olan (taşeron) işçilerin bazı koşullarla, sürekli işçi statüsünde, 2018 yılında belediyelerdeki kurulu/kurulacak olan şirketlere devir edilmeleri/edilmiş olmaları gerekmektedir.)
Görevli 4753 personelden:
– 518’i (%11) kadındır.
– Yüksekokul/lisans mezunu olanların oranı %16’dır.
– %31 ‘i 45 ve üzeri yaşa sahiptir.
– %50’si; 5 yıl ve altında kıdeme sahiptir. 16 yıl ve üzeri kıdeme sahip olanların oranı ise %26’dır.
2017 yılında belediyelere bağlı toplam 33 idarede; memur, sözleşmeli, işçi statüsünde olmak üzere 29.685 personel istihdam edilmiştir. Belediyelere bağlı idarelerde kadrolu statüdeki 1780 personelin (% 6) ASKİ’de istihdam edildiği anlaşılmıştır.
C-Belediye Şirketlerine Ortaklık
Ankara Büyükşehir Belediyesin sermayesinin yarısından fazlası belediye ve belediyeye bağlı kuruluşlara ait, (15) adet faal nitelikte şirketi ( belediye şirketi) bulunmaktadır.
Bu şirketlerden:
– Ankara Katı Atıkları Ayıklama Enerji Değerlendirme Bilgisayar İnşaat Nakliyat Ve Taahhüt Yemek Sanayi Ve Ticaret Anonim Şirketinin (BEL-KA) % 99,9 hissesi;
– Ankaray, Metro, AŞTİ, teleferik işletmeciliğini üstlenmiş şirket olan Başkent Ulaşım ve Doğalgaz Hizmetleri Proje Taahhüt Sanayi ve Ticaret A.Ş, (BUGSAŞ) hissesinin %29,7 si ; ASKİ’ye aittir.
IV- ASKİ’nin 2017 YILI GENEL FAALİYETLERİ, BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ ve MALİ DURUMU
A–Bütçe Dengesi
ASKİ’nin 2017 yılı tahmini gelir bütçesi 2.900.000.000 TL olup, gerçekleşen bütçe geliri 2.663.022.093 TL’dir. Tahmini bütçe gideri 2.847.500.000 TL olup, gerçekleşen bütçe gideri ise 2.424.733.595 TL’dir.
Tahmini bütçedeki gerçekleşme oranları; gelirlerde (%91,8), giderlerde ise (%85,1) seviyesindedir.
2017 yılında 238.288.498 TL gelir fazlası ile bütçede denklik sağlandığı görülmektedir.[2]
B-Bütçe Giderleri
ASKİ’nin ekonomik sınıflandırmaya göre; 2016 ve 2017 yıllarına ait gider miktarları; bu giderlerin yıllık değişim oranları, 2017 yılında bazı giderlerin ASKİ’deki ve belediyelere bağlı 33 idarenin toplam giderler içindeki paylarına karşılaştırmalı olarak aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tablo 1: ASKİ’nin 2016 ve 2017 Yılı Ekonomik Sınıflandırma Düzeyinde Bütçe Giderleri (Bin TL)
| GİDERİN TÜRÜ | 2016 | 2017 | 2017/2016
Değişim Oranı (%) |
2017 Yılı Giderlerinin Top. Giderlere Or. (%) | |
|---|---|---|---|---|---|
| ASKİ | Bağlı İdareler (Tr. Ortalaması) | ||||
| 1-Personel Giderleri | 150.525 | 129.399 | -14 | 5,4 | 9,5 |
| 2-SGK Devlet Primi | 24.133 | 22.229 | -8 | 0,9 | 1,7 |
| 3- Mal ve Hizmet Alımları | 667.296 | 791.840 | 18,6 | 32,6 | 38,3 |
| 4–Faiz Giderleri | 15.975 | 16.449 | 3 | 0,6 | 1,7 |
| 5–Cari Transferler
(Kar amacı gütmeyen kuruluşlara/hane halkına yapılan transferler, gelirlerden ayrılan paylar vb.) |
20.209 | 138.986 | 687 | 5.7 | 7,9 |
| 6-Sermaye (Yatırım) Giderleri | 590.616 | 625.828 | 6 | 25,8 | 34 |
| 7–Sermaye Transferleri
(Bağlı idarelere/kamu ortaklıklarına vb. yapılanlar) |
– | 0,07 | |||
| 8-Borç Verme
(Bağlı idarelere/kamu kurum ve kuruluşlarına/kamu ortaklıklarına vb. yapılanlar) |
550.000 | 700.000 | 27 | 28,8 | 6,8 |
| GİDER TOPLAMI | 2.018.756 | 2.424.733 | 20 | 100 | 100 |
Not: Küsuratlar yuvarlatılmıştır.
Kaynak: T.C. Sayıştay Başkanlığı , (2018), ASKİ 2017 Yılı Sayıştay Denetim Raporu; İçişleri Bakanlığı, (2018) , “ 2017 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu” ve ASKİ (2018), “2017 Yılı Faaliyet Raporu” verilerine dayanılarak hazırlanmıştır.
2016 ve 2017 yılı gider bütçelerinin karşılaştırılması sonucunda:
Toplam bütçe giderlerinde bir önceki yıla göre % 20 oranında artış olmuştur. Cari transferler ve borç verme giderlerinde ortalamanın (%20) üzerinde artış gerçekleşmiştir. Bu gider türlerindeki artış oranlarının, 33 idareyi kapsayan Türkiye ortalamasının da çok üzerinde olduğu görülmektedir.[3] Borç verme giderleri oranı Türkiye ortalamasından 4 kat daha fazladır. Borç verme giderlerinin oranı toplam giderlerin %28 ine ulaşmış olup, gider tertipleri arasında büyüklük itibarıyla mal ve hizmet alımlarından sonra ikinci sırada yer almaktadır.
Büyükşehir Belediyesine, giderlerinin %28 oranında borç veren ASKİ, aynı yıl (kurum ihtiyaçları için) 14,4 bin TL faiz gideri ödemesinde bulunmuştur.
Diğer yandan personel giderleri ve bağlısı SGK prim ödemelerinin toplam giderlere oranında hayatın olağan akışına ve Türkiye ortalamasına da aykırı bir şekilde artış yerine önemli düşüşler kaydedilmiştir.
Ancak personel giderlerindeki bu azalmanın -mal ve hizmet alımı giderlerindeki yıllık artıştan da anlaşılacağı üzere- personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları suretiyle istihdam edilenlerin (taşeron işçilerin) artışından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Zira hizmet alımı suretiyle istihdam edilen taşeron işçilerin ücretleri, hizmet alım giderleri olarak ödenmektedir. Bu yüzden personel giderleri rakamları tüm çalışanları kapsamamaktadır. Bu rakamlar gerçek personel giderlerini yansıtmamaktadır.
Mal ve hizmet alımları giderlerinden 366, 6 milyon TL sını (% 46) hizmet alımları oluşturmaktadır.
Faaliyet dönemindeki ASKİ’nin en büyük yapım işinin; 2014 yılı sonunda Kanal Yatırım Daire Başkanlığınca ihale edilmiş, 3 yıl süreli, 400 milyon TL sözleşme tutarlı “Ankara ili sınırları içerisinde bulunan muhtelif cadde ve sokakların içme suyu, atık su ve yağmursuyu hatları yapım işi “ olduğu anlaşılmıştır.
ASKİ’nin fonksiyonel sınıflandırmaya göre giderlerini gösteren tablo aşağıya çıkarılmıştır.
Tablo 2: ASKİ’nin Fonksiyonel Sınıflandırmaya Göre 2017 Yılı Giderleri (Bin TL)
| Hizmetin Türü | Miktarı | Bütçe Payları (%) |
|---|---|---|
| Genel Kamu Hizmetleri | 212.294 | 9 |
| Çevre Koruma Hizmetleri | 608.469 | 25 |
| Su Temin Hizmetleri | 1.603.970 (x) | 66 |
| TOPLAM | 2.424.733 | 100 |
Not: Küsuratlar yuvarlatılmıştır.
( x) Büyükşehir Belediyesine verilmiş 700 milyon TL borç miktarı da su temin hizmetleri kapsamında gösterilmiştir.
Kaynak: ASKİ, (2018) “ 2017 Yılı Genel Faaliyet Raporu”,
Fonksiyonel sınıflandırmada en büyük payı (% 66) su temin giderleri oluşturmaktadır. Ancak borç verme giderleri de bu hizmet türü içinde gösterilmiş olduğundan bu oranın gerçekleri yansıtmadığı görülmektedir.
C-Bütçe Gelirleri
ASKİ’nin ekonomik sınıflandırmaya göre; 2016 ve 2017 yıllarına ait gelir miktarları; bu gelirlerin 2016/2017 yıllarındaki değişim oranları, 2017 yılında bu gelir türlerinin ASKİ ve 33 adet belediyeye bağlı idarelerdeki toplam gelirler içindeki payları karşılaştırmalı olarak aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.
Tablo 3: ASKİ 2016 ve 2017 Yılları Karşılaştırmalı Bütçe Gelirleri (Bin TL )
| Gelirin Türü | 2016 | 2017 | 2016/2017 Değişim Oranı (%) | 2017 Yılı Gelirlerinin Top. Gelirlere Or. (%) | |
|---|---|---|---|---|---|
| ASKİ | Belediyelere Bağlı İdarelerde (Tr. Geneli) | ||||
| 1-Vergi Gelirleri
(Emlak, mal/ hizmet vergileri; harçlar vb.) |
|||||
| 2-Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri
(Mal/hizmet satışı, kira vb.) |
1.876.326 | 2.250.622. | 20 | 84,5 | 80,3 |
| 3- Diğer Gelirler (Faizler, kişi ve kurumlardan alınan paylar vb.) | 243.651 | 271.609 | 11,5 | 10,2 | 15,8 |
| 4- Alınan Bağış ve Yardımlar | 2,6 | ||||
| 5–Sermaye Gelirleri
(Taşınır/taşınmaz/menkul kıymet satışı vb.) |
26.294 | 138.764 | 527 | 5,2 | 0,6 |
| 6-Alacaklardan Tahsilat | 9.388 | 11.039 | 17,6 | 0,4 | |
| 7- Red ve İadeler (-) | -24.206 | -9.013 | -268 | -0,3 | |
| GELİR TOPLAMI | 2.131.453 | 2.663.022 | 25 | 100 | 100 |
Not: Küsuratlar yuvarlatılmıştır.
Kaynak: T.C. Sayıştay Başkanlığı , (2018), ASKİ Sayıştay Denetim Raporu; İçişleri Bakanlığı, (2018) , “ 2017 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu” ve ASKİ (2018), “2017 Yılı Faaliyet Raporu” verilerine dayanılarak hazırlanmıştır.
2017 yılında toplam bütçe gelirleri bir önceki yıla göre % 25 oranında artmıştır.
Gelirler içinde taşınmaz/taşınır mal satışlarından kaynaklanan sermaye gelirlerinin büyüklüğü dikkate çekmektedir. Gerçekleşen gelirlerin % 5, 2 si sermaye gelirleridir. Ankara Büyükşehir Belediyesindeki yoğun taşınmaz/taşınır satışı uygulamanın ASKİ’de de sürdürüldüğü görülmektedir.[4]
Bu orana göre (%5,2) ASKİ 2017 yılında Türkiye ortalamasından 8,6 kat fazla sermaye geliri sağlamıştır.
Yıl içinde elde edilebilmiş bağış ve yardım geliri yoktur. Türkiye’deki belediyelere bağlı idarelerde toplam gelirlerin %2,6 ‘sı bağış/yardımlardan oluşmaktadır.
D-ASKİ ÖZET BİLANÇOSU ve AÇIKLAMALAR
ASKİ 2017 yılına ait birleşik özet bilançosuna Tablo 4’de yer verilmiştir.
Tablo 4: ASKİ 2017 Yılı Özet Bilançosu (Bin TL)
| Aktif (varlıklar) | Pasif (kaynaklar) | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Dönen Varlıklar | 2.309.278 | 3 | Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar | 619.439 |
| 10 | Hazır değerler | 45.136 | 30 | Kısa vadeli iç mali borçlar | 184.861 |
| 11 | Menkul kıymet ve varlıklar | 0 | 31 | Kısa vadeli dış mali borçlar | 0 |
| 12 | Faaliyet alacakları | 409.180 | 32 | Faaliyet borçları | 217.736 |
| 13 | Kurum alacakları | 1.631.846 | 33 | Emanet yabancı kaynaklar | 173.975 |
| 14 | Diğer alacaklar | 3.012 | 34 | Alınan avanslar | 0 |
| 15 | Stoklar | 55.787 | 36 | Ödenecek diğer yükümlülükler | 17.381 |
| 16 | Ön ödemeler | 2.955 | 37 | Borç ve gider karşılıkları | 25.291 |
| 18 | Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları | 0 | 38 | Gelecek aylara ait gelirler ve gider tahakkukları | 190 |
| 19 | Diğer dönen varlıklar | 161.358 | 39 | Diğer kısa vadeli yabancı kaynaklar | 0 |
| 2 | Duran Varlıklar | 4.020.762 | 4 | Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar | 181.276 |
| 21 | Menkul kıymet ve varlıklar | 0 | 40 | Uzun vadeli iç mali borçlar | 145.081 |
| 22 | Faaliyet alacakları | 0 | 41 | Uzun vadeli dış mali borçlar | 0 |
| 23 | Kurum alacakları | 0 | 43 | Diğer borçlar | 0 |
| 24 | Mali duran varlıklar | 310.296 | 44 | Alınan avanslar | 0 |
| 25 | Maddi duran varlıklar | 3.710.465 | 47 | Borç ve gider karşılıkları | 36.194 |
| 26 | Maddi olmayan duran varlıklar | 0 | 48 | Gelecek yıllara ait gelirler ve gider tahakkukları | 0 |
| 28 | Gelecek yıllara ait giderler ve gelir tahakkukları | 0 | 49 | Diğer uzun vadeli yabancı kaynaklar | 0 |
| 29 | Diğer duran varlıklar | 0 | 5 | Öz Kaynaklar | 5.529.324 |
| 50 | Net değer | 2.105.776 | |||
| 52 | Yeniden değerleme farkları | 0 | |||
| 57 | Geçmiş yıllar olumlu faaliyet sonuçları | 2.177.076 | |||
| 58 | Geçmiş yıllar olumsuz faaliyet sonuçları |
0 |
|||
| 59 | Dönem faaliyet sonuçları | 1.246.471 | |||
| AKTİF TOPLAMI | 6.330.040 | PASİF TOPLAMI 6.330.040 | |||
Not: Küsuratlar yuvarlatılmıştır.
Kaynak: T.C. Sayıştay Başkanlığı (2018); “ASKİ 2017 Yılı Sayıştay Denetim Raporu” https://www.sayistay.gov.tr/tr/?p=2&ContentID=12364
Bilanço hakkında özet açıklamalar aşağıda belirtilmiştir.
Varlıklar
– ASKİ’nin dönen varlıklar toplamı 2,3 milyar TL dir. Hazır değerler 45,1 milyon TL dir.
– 409 milyon faaliyet alacaklarından 169,4 milyon TL si takipli alacaklardır.
– 1,6 milyar TL İdarece verilmiş borçlardan alacak vardır.
– Kişilerden tahsili gereken 3 milyon TL alacak bulunmaktadır.
– Diğer döner varlıklar (Devreden KDV) tutarı 161 milyon TL dir.
ASKİ’nin duran varlıkları toplamı 4 milyar TL dir. Mali duran varlıklar, duran varlıklar toplamının %8’i civarındadır.
(ASKİ’nin halen: Ana binası ve ana bina dışında Ziraat Fakültesi yanında atölyeleri bulunmaktadır. Ayrıca 1.492 adet su deposu, 67 adet pompa istasyonu, 220 adet terfi merkezi, 641 adet kuyu, 9 adet içme suyu arıtma tesisi, 17 adet atık su arıtma tesisi, 113 adet paket içme suyu arıtma tesisi, 8 adet paket atık su arıtma tesisi, 1 adet laboratuvar binası ve 25 adet bölge hizmet binası fiziki varlıkları arasındadır.)
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar (KVYK)
– ASKİ’nin toplam 619 milyon TL kısa vadeli borcu bulunmaktadır.
– 184,8 milyon TL kısa vadeli iç mali borçların 76 milyon TL sı banka kredileri, 108,8 milyon TL ise kamu idarelerine ait borçlardır.
– Kısa vadeli yabancı kaynakların uzun vadeli yabancı kaynaklardan fazla olması dikkat çekici bir durumdur.
Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar (UVYK) ve Öz Kaynaklar
– ASKİ’nin uzun vadeli mali borçları; 145 milyon TL kamu idarelerine, 36 milyon TL kıdem tazminatı karşılıkları olmak üzere toplam 181,2 milyon TL dir.
V- SAYIŞTAY DENETİMİ
Sayıştay Başkanlığınca; ASKİ’nin 2017 yılı gelir, gider ve malları ile bunlara ilişkin hesap ve işlemleri; kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygunluğunu tespit etmek, mali rapor ve tablolarının güvenilirliğine ve doğruluğuna ilişkin görüş bildirmek, mali yönetim ve iç kontrol sistemlerini değerlendirmek üzere denetlenmiştir. Denetim sonucunda ekleriyle birlikte (59) sayfalık, “ASKİ 2017 Yılı Sayıştay Denetim Raporu” düzenlenmiş; Rapor Sayıştay’ın resmi internet sitesinde yayımlanmıştır.
Raporunun “Denetim Görüşünün Dayanakları” ve “Denetimin Görüşünü Etkilemeyen” bölümlerinde belirtilen (hata/noksanlık/eleştiri/yolsuzluğa açık alanlara yönelik) tespit ve değerlendirmeler öz olarak aşağıya çıkarılmıştır.
A-) Denetim Görüşünün Dayanakları
√ Büyükşehir Belediyesine aktarılması gereken gelir/gider farkları, 363 Kamu İdareleri Payları Hesabı yerine 333 Emanetler Hesabına kaydedilmiştir.
√ Çevre temizlik vergisi; 362-Fonlar veya diğer kamu idareleri adına yapılan tahsilat hesabı yerine, 363-Kamu idareleri payları hesabında izlenmektedir.
√ 333 Emanetler Hesabına emanet olarak nakden veya mahsuben tahsil edilen tutarların izlenmesi haricinde kayıtlar yapılmaktadır.
√ 132 Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar hesabına bütçedeki ödeneğine dayanılarak yapılan borç verme işlemleri haricinde kayıtlar yapılmaktadır.
Büyükşehir Belediyesine tahsis edilmiş taşınmazlar muhasebe kayıtlarına alınmamıştır.
B-) Denetimin Görüşünü Etkilemeyen Tespit ve Değerlendirmeler
√ Güvence bedellerin güncellenmemektedir.
√ Kadrolu işçilerin büyük bölümünün yıllık izinlerini kullanmayıp biriktirdikleri ve biriktirilen izinlerin emeklilik aşamasında toplu izin ücreti ödemelerine dönüştürüldüğü görülmüştür.
√ Kiraya Verilen Duran Varlıklar Hesabı kullanılmamaktadır.
√ İdarenin mülkiyetinde, yönetiminde veya kullanımında bulunan taşınmazların cins tashihleri yapılmamıştır.
√ Anlaşmalı bankalar tarafından yapılan taksitli kredi kartlı tahsilatlarının mevzuat hükümlerini aşan süreler ile bankalarda blokeli hesaplarda tutulduğu tespit edilmiştir.
√ 22 adet atık su tesisleri işletme işi yüklenicisi BELKA A.Ş’nin kullandığı elektrik ve su tüketim bedelleri İdare tarafından üstlenilmiştir.
√ Vakıflar Bankası tarafından ASKİ veznelerince yapılan su parası, gecikme cezası vb. tahsilatların Kamu Haznedarlığı Genel Tebliğ hükümlerine aykırı olarak vadesiz hesapta 15 gün süreyle tutulduğu; sözleşmenin Protokol hükümlerinin ve Tebliğe aykırı olarak bir yılı aşan süre ile uygulandığı tespit edilmiştir.
√ ASKİ Genel Müdürlüğü hizmet binaları ile tesislerinde su/atık su aboneliklerinin bulunmadığı tespit edilmiştir.
√ Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi içinde yapılacak altyapı hizmetlerine ilişkin büyükşehir belediyesi ile yapılan “Protokol” hükümlerine aykırı olarak yüklenicisine yapılan hak ediş ödemelerinin ortak hesap yerine doğrudan İdare tarafından ödendiği anlaşılmıştır.
√ Toplu iş sözleşmesi ile işçilere kullandıkları içme ve kullanma suyu tarifesinde mevzuata aykırı olarak yüzde elli tenzilat düzenlemesine yer verildiği görülmüştür.
√ İlk ihale ile alımı yapılan ve halen Tatlar Merkezi Atık Su Arıtma Tesisinde 3 adet biyogaz motoru mevcut iken ve karşılıklı dava süreci devam ederken ayrıca bilirkişi raporlarında mevcut yerde ortaya çıkan gazın miktarının sınırlı olduğu bilinirken aynı mahiyette Biyogaz Jeneratörü alım işi yapılmıştır. Bu suretle kaynakların etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanılması ilkesine aykırı davranılmıştır.
VI- SONUÇ
Güncel resmi raporlar ve halka açık kaynaklar ışığında, 2,3 milyon abonesi olan Ankara Büyükşehir Belediyesi ASKİ Genel Müdürlüğünün 2017 yılı faaliyetleri, bütçe gerçekleşmeleri ve mali durumu; kamuoyunu doğru bilgilendirmek bağlamında nesnel olarak incelenmeye çalışılmıştır.
İnceleme sonucunda ulaşılmış tespit ve değerlendirmeler bu Raporun ilgili bölümlerinde ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
Raporun ilgili bölümlerinde de ayrıntılı olarak belirtildiği üzere:
√ 2,3 milyon aboneyi ilgilendiren su ve atık su tarifesinin konuya ilişkin Yönetmeliğin 10. maddesindeki esaslara bağlı olmadan belirlendiği; suyun maliyetinin çok üzerinde satıldığı;
√ 2017 yılında Ankara Büyükşehir Belediyesine 700 milyon TL borç verildiği; borç verme giderleri oranının ASKİ’nin toplam giderlerinin %28 ine ulaştığı, gider tertipleri arasında büyüklük itibarıyla mal ve hizmet alımlarından sonra ikinci sırada yer aldığı; halen ASKİ’nin Ankara Büyükşehir Belediyesinden 1,6 milyar TL alacaklı durumunda olduğu;
Diğer yandan ASKİ’nin kullanmak zorunda kaldığı krediler karşılığında yıl içinde 16,5 bin TL faiz ödemek zorunda kaldığı;
√ Gelirler içinde taşınmaz/taşınır mal satışlarından kaynaklanan sermaye gelirlerinin büyüklüğünün dikkate çektiği, Ankara Büyükşehir Belediyesindeki yoğun taşınmaz satış uygulamasının ASKİ’de de sürdürüldüğünün görüldüğü;
√ Ankara Büyükşehir Belediyesin sermayesinin yarısından fazlası belediye ve belediyeye bağlı kuruluşlara ait, (15) adet faal nitelikte şirketi ( belediye şirketi) bulunduğu, bu şirketlerden BEL-KA’ nın %99,9 ve BUGSAŞ’ın % 29,7 hissesinin ASKİ’ye ait olduğu;
Son olarak şirketlerden BUGSAŞ’ın 2014, BEL-KA’nın ise 2015 yılında Sayıştay tarafından denetlendiği;
Sözü edilen Sayıştay raporları dışında bu şirketlerin faaliyetleri ve mali durumlarına ilişkin başka bilgi ve belgelere erişilemediği;
√ Sayıştay denetim raporlarındaki ASKİ yönetime ilişkin belirlenmiş bazı hata/noksanlık ve yolsuzluk alanlarıyla ilgili olarak; konusu suç oluşturabilecek eylemler veya mükerrer tespitlerle ilgili olarak Sayıştay Başkanlığınca, Sayıştay Kanununun 78. maddesine göre C. Savcılığına veya ilgili kamu idarelerine suç duyurusunda bulunulup/bulunulmadığının belli olmadığı;
Anlaşılmıştır.
[*] 10.07.2018 günlü R.G. yayımlanmış CBK/ 1 ile İçişleri Bakanlığına bağlı Mahalli İdareler Gn. Md. lüğü, ( Yerel Yönetimler Gn. Md. adıyla) Çevre ve Şehircilik Bakanlığına devredilmiştir.
[1] ASKİ (2018), “2017 Yılı Faaliyet Raporu”
http://www.aski.gov.tr/Yukle/Dosya/faaliyetperformans/2017-faaliyetraporu.pdf
[2] Sayıştay, (2018), “ASKİ 2017 yılı Sayıştay Denetim Raporu, “https://www.sayistay.gov.tr/tr
[3] İçişleri Bakanlığı ( 2108) , 2017 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu” http://webdosya.csb.gov.tr/db/yerelyonetimler/icerikler/2017_m-_gnl_faal_rpr-
[4] https://alomaliye.com/2018/12/03/ankara-buyuksehir-2017-yili-faaliyetleri/