Elektrik Doğal Gaz ve Su Fiyatları
Mahmut ESEN
E. Mülkiye Başmüfettişi
mahmutesen@gmail.com
Halkın temel tüketim maddelerinden olan ve yaşamsal önem taşıyan su, elektrik ve doğalgazda:
Dağıtıcı kuruluşlar tarafından 2018 yılında uygulanmış perakende satış fiyatları; fiyatları oluşturan unsurlar, fiyat artışları, bu artışlar sırasında izlenen/izlenmesi gereken yöntemler, 2019 yılı için yetkililerce açıklanmış ve gerçekleşen indirim oranları, fiyatların ABD Doları/ TÜFE ile karşılaştırılması işlemleri; Ankara ilindeki satışlar baz alınarak;
Dağıtıcı kuruluşlar tarafından düzenlenmiş fatura kayıtları üzerinden sosyal sorumluk gereği tarafımdan incelenmiştir.
İnceleme sonucu ulaşılmış tespit ve değerlendirmeler, halkımızın tümünü yakından ilgilendirmesi de dikkate alınarak, kamuoyunu doğru bilgilendirmek bağlamında aşağıya çıkarılmıştır
I-ELEKTRİK FİYATLARI
1-Ankara’da elektrik dağıtımı işlerini yürüten şirketin 2018 yılında uyguladığı ve 2019 başında uygulamaya başladığı enerji bedeli, enerji bedeline eklenen muhtelif unsurlar/ vergiler; 1kW/h elektriğin toplam bedeli, ABD Dolar kuru ve TÜFE oranı ile karşılaştırılması aşağıda Tablo 1’de gösterilmiştir.
Tablo: 1 Ankara’ da 2018 Yıllında Uygulanan ve 2019 Yılında Uygulanmaya Başlanan Elektrik Fiyatları (TL)
2-Konuya ilişkin yasal düzenlemelere karşın Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) tarafından enerji dağıtımı yapacak şirketlerin uygulayacakları satış fiyatlarının tespiti ve güncellenmesine ilişkin bir formül geliştirilememiştir. (4628 s.k./ 4.md. 6446 s.k./17 md.)
Bu yüzden satış fiyatını belirleyecek maliyet ve hizmet bedelleri konularında yerleşik bir uygulama ne yazık ki bulunmamaktadır.
2016 yılından itibaren EPDK; elektrik maliyet unsurlarını sadece iki başlık altında toplamış, dolaysıyla kayıp/kaçak, sayaç okuma bedeli, iletim sistemi kullanma bedeli gibi unsurların tutarlarını açıkça belirtmekten vazgeçmiştir.
EPDK’nın; Enerji Piyasası Kanununda açık/seçik belirtilmiş maliyet unsurlarını dahi göz ardı ederek, teknik hesaplamalara bağlı kalmaksızın satış fiyatını pazarlık suretiyle belirlendiği (onaylandığı) anlaşılmaktadır.
3- 2018 yılında (12 ayda) giydirilmiş (vergi/fon/paylar dahil) elektrik fiyatlarına % 33,3 zam yapılmıştır.
2019 yılı başından itibaren elektrikte %10 indirim yapılacağı açıklanmıştır.[1]
Ancak dağıtıcı firma tarafından düzenlenmiş faturalar üzerinde yapılmış incelemede, %10 oranındaki indirimin sadece enerji bedeline uygulandığı, bu arada maliyeti oluşturan diğer unsur olan dağıtım bedelinin ise % 7,8 oranında zam yapıldığı görülmektedir.
Bu nedenle elektrikte uygulanacağı açıklanmış %10 indirim oranı, tüketicilere öngörülenin yarısı oranında (% 5) olarak yansıtılmıştır.
Böylece 2018 yılındaki 33,3 zam oranı, % 26,6 ya indirilmiş olmaktadır.
Diğer yandan 2018 yılında elektrik fiyatlarına uygulanmış % 33 oranındaki zam oranı, aynı yılda gerçekleşmiş ABD Dolarının gerisinde kaldığı, 12 aylık Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) artış oranı olan % 19 oranının oldukça üzerinde olduğu anlaşılmaktadır.
II-DOĞALGAZ
4-Ankara’da doğalgaz dağıtımı işlerini yürüten şirketin 2018 yılında uyguladığı ve 2019 yılı başında uygulamaya başladığı, 1 m3 doğalgazın (KDV dahil) bedeli; ABD Dolar kuru ve TÜFE oranı ile karşılaştırılması aşağıda Tablo: 2’de gösterilmiştir.
Tablo: 2 Ankara’da 2018 Yılında Uygulanan ve 2019 Yılında Uygulanacak Olan Doğalgaz Fiyatları (TL)
| Doğalgaz (1 m3) (Ön Ödemeli) | ||||
|---|---|---|---|---|
|
S. No |
Dönemi | Doğalgaz (%18 KDV Dahil) (1) | ABD Dolar Kuru | TÜFE (2003=100) |
| 1- | 2018/1 | 1,128 | 3,77 | 330,75 |
| 2- | 2018/12 | 1,458 | 5,39 | 393,88 |
| 3- | 2019/1 | 1,335 | 5,45 | |
Kaynak: Kağıt ortamında adıma düzenlenmiş doğalgaz faturası kayıtları üzerinden düzenlenmiştir.
Not: Doğalgaz alımı/kart yüklenmesi sırasında bankalar tarafından abonelerden haksız bir şekilde 1,5 TL hizmet bedeli alınmaktadır.
5-Doğalgaz dağıtım şirketlerince düzenlenmiş faturalarda sadece tüketim bedeli ve KDV gösterilmekte, faturalar ayrıntı içermemektedir. Bu yüzden dağıtıcı şirketlerin gaz alım fiyatı, perakende satış fiyatı vb. maliyet bedelleri görülmemektedir. Dolaysıyla perakende doğalgaz satış tarifesini onaylaması sırasında EPDK’nın esas aldığı maliyet unsurları/ağırlıkları ile uygun görülen kâr oranlarına ilişkin formülü belli değildir.
Doğalgaz faturaları su/elektrik faturalarında olduğu gibi ayrıntılı düzenlenmeli, mevzuatta yer alan ifadesi ile “yatırıma imkan sağlayacak makul ölçüde kâr “ payının da açıklığa kavuşturulduğu fiyat analizi (zam formülü) abonelerin bilgisine sunulmalıdır. Bu suretle kamuoyunun denetimin sağlanması, şeffaf yönetimin oluşturulmasının gerekleri yerine getirilmelidir.
6-Tablo incelemesinden de anlaşılacağı üzere 2018 yılında (12 ayda) doğalgaza (KDV dahil) % 29,3 oranında zam yapılmıştır.
2019 yılı başından itibaren doğalgazda %10 indirim yapılacağı açıklanmıştır.
Ancak doğal gaz dağıtımı yapan firmalarca düzenlenmiş faturaların incelemesinde indirim oranındaki gerçekleşmenin % 8 kaldığı görülmektedir.
Böylece 2018 yılındaki % 29,3 zam oranı, % 18,4’ e indirilmiş olmaktadır.
2018 yılında doğal gaz fiyatlarına uygulanmış % 29,3 oranındaki zammın; aynı yılda gerçekleşmiş ABD Doları değerindeki artışın gerisinde kaldığı, 12 aylık Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) artışı oranının üzerinde (% 19) olduğu anlaşılmaktadır.
Tüketiciye % 8 oranında yansıyan indirimden sonra doğal gaz fiyatlarındaki artışın TÜFE oranıyla eşitlenmiş olduğu görülmektedir.
III–SU/ATIKSU
7-Ankara’da su temini ve dağıtımı işlerini yürüten Ankara Su ve Kanalizasyon İdaresinin (ASKİ) 2018 yılında uyguladığı ve 21.01.2019 tarihinden itibaren uygulayacağı (yeni) su/atıksu bedelleri;[2] bunlara eklenen şube yolu bakım/onarım bedeli ile vergiler, suyun toplam fiyatı, ABD Dolar kuru ve TÜFE oranı ile karşılaştırılması aşağıda Tablo: 3’ te gösterilmiştir.
Tablo: 3 Ankara’da 2018 Yılında Uygulanan ve 2019 Yılından İtibaren Uygulanacak ASKİ Su Tarifesi (TL)
|
S. No
|
Dönemi | İçme suyu (1 m3) (Konut Tipi Abonelik) | ABD Dolar Kuru | TÜFE
(2003=100) |
|||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Su
|
Atıksu | ŞBYOB (1) | KDV (%8) | ÇTV (2) | Toplam
(3) |
||||
| 1 | 2018/1 | 4,27 | 2,14 | 5,00 | 0,51 | 0,32 | 7,24 | 3,77 | 330,75 |
| 2- | 2018/12 | 4,75 | 2,37 | 5,00 | 0,57 | 0,32 | 8,01 | 5,39 | 393,88 |
| 3- | 2019/1 | 3,33 | 1,67 | ? | 0,40 | 0,39 | 5,79 | 5,45 | |
Kaynak: Kağıt ortamında adıma düzenlenmiş ASKİ su faturası kayıtları ile ASKİ tarafından ilan edilmiş 21.01.2019 günlü tarife üzerinden düzenlenmiştir.
Notlar:
1-ŞBYOB: Şebeke yolu bakımı için küçük sayaçlı abonelerden aylık olarak maktuen 5 TL (%18 KDV hariç) ücret alınmaktadır. 2019 yılında kaldırılacağı açıklanmıştır.
2-Konut abonelerinin tükettiği 1m3 sudan 0,39 TL Çevre Temizlik Vergisi alınmaktadır. (2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu/44 md.)
2018 yılında (12 ayda) giydirilmiş (vergi vb. dahil) su/atık su bedellerine % 10,6 oranında zam yapılmıştır.
2019 yılı başından itibaren konutlarda tüketilen su bedelinde % 30 indirim yapılacağı açıklanmıştır.
Ancak ÇTV de; indirim yapılması bir yana yıl başında artış kaydedildiği için ASKİ’nin açıkladığı indiriminin ( % 27,7) oranında gerçekleşeceği anlaşılmaktadır.
Bununla birlikte ASKİ’nın su bedelinde önemli oranda (%27,7) indirim yapılmıştır. İndirim sonucu 2019 yılı belirlenen su ücretlerinin; 2018 yılı TÜFE artış oranın ve ABD Doları değer artışının, hatta 2018 yılı başında uygulanan tarifenin bile gerisinde kaldığı görülmektedir.
Bu tür mucizevi sonuç alınmasında 31 Mart’ta yapılacak mahalli idareler seçimlerinin, seçimler öncesinde Büyükşehir Belediye Başkanı Adaylarından Mansur YAVAŞ’ın su bedellerinde indirim yapacağına/yapılması gerektiğine yönelik ayrıntılı vaadinin etkili olduğu değerlendirilmektedir.
[1] https://www.yenisafak.com/ekonomi/dogalgaz-ve-elektrikte-10-indirim-3417268
[2] http://www.aski.gov.tr/tr/ucretler.aspx