Chip Para Para Puan Bonus Muhasebe
Gülin GÜRGENÇ
S.M. Mali Müşavir
gulin@ruba.com.tr
İnsanoğlu önce malı malla değiştirdi olmadı, sonra malı parayla değiştirdi yine olmadı, malı plastikle değiştirdik bu da olmayacak galiba, yakın zamanda malı uzun şifreli kripto paralarla (Bitcoin vb.) yaparsak kimse şaşırmasın.
Batı dünyasında yıllardır plastik para olarak adlandırılan kredi kartları (ikinci nesil para) ülkemizde de yaygın şekilde kullanılmaktadır. Birçok işyeri satışlarını, bilişim ve teknoloji kaynaklarının vazgeçilmez unsuru haline gelen kredi kartı, debit kart ve POS makineleri aracılığıyla gerçekleştirmektedir.
Kredi kartı uygulaması 1950’li yıllarda ilk olarak Amerika Birleşik Devletlerinde başlamıştır. Batıda önce tüketici kredisi uygulaması başlamış, daha sonra tüketici kredilerinin kolay verilmesi ve kullanılmasını sağlamak üzere kredi kartları ortaya çıkmıştır. Türkiye’deki gelişimi ise Batıdaki gelişmenin aksine, önce kredi kartları kullanılmaya başlanılmış, daha sonra tüketici kredileri çıkarılmıştır.
Ülkemizde kredi kartlarının ilk temsilcisi olan Koç Grubuna bağlı “Servis Turistik A.Ş.” ABD’den yurtiçi kart çıkarma yetkisini almak suretiyle 1968 yılında “Diners Club” kredi kartlarını sunmaya başlamıştır. Piyasada gördüğü ilgi ve getirdiği kârlılık nedeniyle 1980’den başlayarak bankalar da kredi kartı uygulamasına geçmişlerdir. Gerek MasterCard/Eurocard gerekse visa kredi kartlarının çok şubeli bankalar tarafından hem çıkarılması hem de anlaşmalı işyerlerinde kabul edilmesi sonucunda, kredi kartı sistemi ülkemizde hızlı bir gelişme göstermeye başlamıştır.
Kısaca tarihçesini özetlediğimiz kredi kartlarının tercih edilme sebeplerinin başında; tüketiciye sunduğu taksitli alışveriş kolaylığı, belirli bir süre sonra ödenme avantajı ve en çok da tüketici para taşıma riskinden kurtarmasıdır. Aynı zamanda işletmelerin taksitli satışta tahsilât riskini en aza indiriyor olması, anılan ürünü pazarlama tekniği olarak kullandırtmaktadır.
Bankacılık sektöründe artan rekabet, avantaj sağlayan farklı uygulamaları beraberinde getirmiştir. Kuruluşlar diğer çeşitli giderlerini (akaryakıt, kırtasiye, mutfak alışverişi, kasko ve trafik sigortası vb.) şirket kredi kartları ile ödeyerek “hediye puanlar” kazanıyor, kazandıkları puanları ise tekrar ticari amaçlı harcıyor. Bu gibi işlemler için sayısız alternatifler piyasada mevcut. Yaptığım araştırmalar ve gelen sorulardan çıkardığım sonuçlar işletmelerin puanları harcarken muhasebe ve vergi kısmını göz ardı ettikleridir. Bankaların ve finans kuruluşlarının kart sahibi kullanıcılarını özendirmek amacıyla uyguladıkları promosyonlar kredi kartının türüne göre değişiyor. Bunları başlıklar şeklinde anlatarak göz ardı edilen muhasebe kayıtlarını örneklemeye çalışalım.
Hediye Puanların Muhasebeleştirilmesinde Kullanılabilecek Ana Hesaplar
|
BORÇ |
ALACAK |
|---|---|
| 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER
127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 181 GELİR TAHAKKUKLARI 198 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR |
602 DİĞER GELİRLER
642 FAİZ GELİRLERİ 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR 679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR |
| 236 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR
248 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR 281 GELİR TAHAKKUKLARI 297 DİĞER ÇEŞİTLİ DURAN VARLIKLAR |
Puan Harcamaları
Şirket kredi kartlarında biriken hediye puanlar kredi kartına yansıtıldığı tarihte gelir yazılıp, yeni harcamalar için kullanıldıkça gider yazmak suretiyle muhasebeleştirilmelidir.
Örnek : “X” şirketi şirket araçlarının kasko bedellerini Y kredi kartı ile ödemiş ve bu ödemeden 2.500,00 TL bedelinde para puan kazanmıştır. Kazanılan puanlar ile KDV dahil 500,00 TL bedelinde kırtasiye malzemesi satın almıştır.
———————————————————————-/————————————————————–
136-Diğer çeşitli alacaklar 2.500,00
Birikmiş Bonuslar
679-Diğer Olağandışı Gelir ve Kârlar 2.500,00
Birikmiş Bonuslar
———————————————————————-/————————————————————–
770-Genel Yönetim Gideri 423,74
191-İndirilecek KDV 76,26
136-Diğer çeşitli alacaklar 500,00
Birikmiş Bonus kullanımı
———————————————————————-/————————————————————–
Bilindiği üzere hazır değerler grubu, nakit olarak elde veya bankada bulunan varlıklar ile istenildiği zaman değer kaybına uğramadan paraya çevirme imkanı bulunan varlıkları (menkul kıymetler hariç) kapsar. Şurası bir gerçek ki kazanılan hediye puanların halihazırdaki uygulamada nakde dönüşmeleri söz konusu değildir. Birikmiş puanlar ancak sisteme üye işyerlerinde para yerine geçerek yeterli olmaları halinde bedava alışveriş için yetersiz olmaları halinde alışveriş tutarından indirim şeklinde kullanılabilir ya da bankanın hediye seçeneklerinden seçilecek bir ürün veya bankaca sunulabilen değişik imkanlar için harcanabilir (sigorta, uçak bileti, vb.) fakat, mevcut uygulamada paraya çevrilmesi söz konusu değildir. Dolayısıyla hazır değer olarak kabul edilmesi tartışmalara yol açabilir. Hazır değer bir yana belki de dönen varlıklar içinde ele alınması bile eleştirilere neden olabilir. Zira aktifte likidite ilkesine göre sıralanan varlık hesapları içinde mevcut uygulamada paraya dönüşmesi mümkün olmayan bir kalemin duran varlıklar içinde düşünülmesi icap edebilir. Kısaca 108-Diğer Hazır Değerler hesabının birikmiş puanları izlemek için ne kadar uygun olduğu tartışmaya açık olduğundan yukarıdaki kayıtta 136-Diğer çeşitli alacaklar hesabını borçlandırarak şahsi yorumumu kattım.
136-Diğer çeşitli alacaklar hesabı ticari bir nedene dayanmayan diğer alacak hesaplarından herhangi birine dahil edilemeyen alacakların izlendiği hesaptır.
127-Diğer ticari alacaklar ise ticari faaliyetler sonucu ortaya çıkan ve diğer ticari alacak hesapların kapsamına girmeyen diğer çeşitli senetsiz ticari alacakların izlendiği hesaptır.
Yukarıdaki örnekte satın alma devamlı olarak yapılan “ticari faaliyet” sonucu ortaya çıkmadığından “136” hesaba kayıt şeklinde yorumlanmıştır. Şayet konu edilen ürün firmaların devamlı suretle yaptıkları ticari nitelikteki faaliyet olsaydı 127-Diğer ticari alacaklar hesabının kullanılması yerinde olacaktı. Çünkü tekrar ticari mal alımlarında harcanana dek kazanılan puanları işletmenin ticari bir alacağı gibi düşünmek mümkün görünmektedir.
Nakit İndirimi Sağlanması
Bazı banka ve finans kuruluşları şirket kartlarıyla yapılan harcamalar için puan vermek yerine kart sahibinin ödeyeceği kredi kartı borcundan harcama anında ve harcama tutarıyla doğru orantılı olarak sabit bir indirim sağlamaktadır. Bu durumda nakit olarak sağlanan menfaatin her harcama döneminde gelir olarak kayıtlara alınması gerekmektedir.
Örnek : “X” şirketi kredi kartı ile Ağustos ayında 10.000,00 TL tutarında kırtasiye malzemesi satın almıştır. “Y” bankası puan vermek yerine harcamanın %1’i oranında indirim vermektedir.
———————————————————————-/————————————————————–
770-Genel Yönetim Giderleri 8.474,57
191-İndirilecek KDV 1.525,42
102-Bankalar 9.900,00
679-Diğer Olağandışı Gelir ve Kârlar 100,00
———————————————————————-/————————————————————–
Mil veya Hediye verilmesi
Bazı banka ve finans kuruluşları harcandıkça biriken “mil puan” vermekte ve puanlarla uçuş bileti alınmaktadır. Biriken miller ile bilet alınması durumunda da, önce gelir sonrasında gider hesabına kayıt atarak muhasebeleştirmek gerekiyor.
Görüldüğü gibi bu kadar yaygın kullanımı olan kredi kartlarında avantaj olarak sağlanan hediye puanlar, gelir kaydedilmesi gereken unsurların göz önüne alınarak şirketler açısından idareye karşı olası bir vergi kaybının önlenmesi açısından, dikkat edilmesi gereken üstü kapalı (zımni) bir ayrıntıdır. Pratikte gördüğümüz kadarıyla bu durum çoğu kez göz ardı edilmektedir. Bilişim teknolojilerinin dijital kontrollerinin güçlü kullanımları sayesinde, bu tip olası hatalar kolaylıkla açığa çıkarılabilecektir.
Kaynakça
– A.Vecdi CAN- Kredi Kartı Bonuslarının Muhasebeleştirilmesi- http://www.ozdogrular.com/v1/content/view/14114/
– Özgür ÖZKAN – İrfan ÖZEN – http://www.rasyodenetim.com
– Fatih Ruhi KARAKUŞ – https://www.muhasebenet.net/makale
