Yurt Dışı Borçlanmalarda Hizmet İptali ve Hizmet Çakışmaları
Fatih ÇOŞKUN
Sosyal Güvenlik Denetmeni
fatihsgk.uzman@hotmail.com
Yurt dışında yaşayan birçok gurbetçi vatandaşımız ülkemizde de emekli olabilmek için yurt dışı borçlanması yapıyor ve ülkemizde bir işyerinde çalışmayı da tercih edebiliyor. 19 Temmuz’da Resmi Gazete’de yayınlanan 7186 Sayılı Kanun’la yürürlüğe giren yeni uygulama ile 1 Ağustos 2019 tarihine kadar başvurularda eski sistem geçerli iken 1 Ağustos 2019 tarihi itibariyle borçlanmalarda ve emeklilik şartlarının zorlaştırılması sonucu bir çok gurbetçimiz ve vatandaşımız yurt dışı borçlanma talebinde bulunmuştur.
Yapılan inceleme ve kontrollerde genellikle yurt dışı borçlanması yapan sigortalıların yurda giriş yapmadan sigorta girişlerinin yapıldığı veya sigorta girişi yapıldıktan sonra sık sık yurda giriş-çıkış yaptıkları ve uzun sürelerde yurt dışında bulundukları görülmüştür. Bunun üzerine Sosyal Güvenlik Kurumu, özellikle yurt dışı borçlanması yapan kişilerin hizmetlerinin gerçekliğini araştırma yoluna giderek bazı hizmetleri iptal etmektedir.
Sosyal Güvenlik Kurumu, sigortalının öncelikle yurda giriş-çıkış kayıtlarını sorgulayarak kişinin yurt içinde ve yurt dışında geçirdiği süreler boyunca Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde sigortalı çalışmasının olup olmadığını kontrol eder, daha sonrasında mevzuata aykırı bir durumun tespiti halinde gerekli işlemleri resen yapar. Hizmet iptali gerektiren bu durumlar bazı zamanlarda ise denetime sevk edilebilmektedir, denetim aşamasında işyeri kayıt ve belgeleri etraflıca incelenir, işveren ve bordro tanıkları dinlenir ve somut gerçeklik ortaya çıkarılır.
Hizmet İptali ve Çakışmalarda Yapılacak İşlemler
1 – Ülkemizde geçen 4/a sigortalı hizmeti ile yurt dışında geçen sigortalılık süresinin çakıştığı tespit edilen ve yurda giriş-çıkış kayıtlarından işe giriş bildirgesinin veriliş tarihinde veya devamında yurt dışında bulunan sigortalıların yurt içinden sigortalı bildirilen ilgili hizmetlerinin iptal edilmesi gerekmektedir. Sigortalı yurt dışında olduğu dönemde Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde herhangi bir işyerinden işe giriş yapıldığı takdirde veya kişi yurt dışında bulunduğu sürede işe girişi yapılmakla beraber hizmetinin bildirildiği herhangi bir dönem yurda giriş yapsa dahi tüm hizmetlerinin incelemeye gidilmeksizin genel idare hizmeti sınıfında görevli memurlarınca iptal edileceği belirtilmektedir. Burada işveren veya sigortalının aksine itirazları veya beyanları ayrıca Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından değerlendirilmektedir.
2 – Sigortalının hizmet başlangıç tarihinde Ülkemiz sınırları dahilinde bulunması 4/a hizmetinin devamında tekrar yurt dışına çıkması durumunda ise işverenin sigortalının yurt dışına görevlendirme ile gittiğinin ispatlanması, ispatlanamaması halinde ise aksine bir tespitin bulunmadığı durumlarda yurt dışına çıkış tarihinden sonrası hizmetlerinin iptal edilmesi gerekmektedir. İşveren sigortalının yurt dışına çıkış sebebini izah etmek zorundadır, burada yine kayıt ve belgeler ispat niteliği kuvvetli delillerdir, örnek vermek gerekirse sigortalının görevlendirme belgesi ve içeriğinde görev tanımı, iş avansı, uçak bileti vb. diğer belgeler. Sigortalının işyerinden bağımsız olarak veya işveren talimatı dışında hizmet bildiriminin devamı esnasında yurt dışına başka bir mazereti bulunmaksızın çıkması durumunda yurt dışında olduğu süre hizmetlerinin iptal edilmesi yoluna gidilmektedir.
3 – Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde 4/a hizmetlerinin tümü süresince veyahut hizmetlerinin devamı süresince sık sık yurt dışına giden sigortalıların memur tarafından genel bir değerlendirmesi yapılarak hizmetlerinin sekteğe uğratacak kadar yurt dışında bulunmasının olması durumunda yurt dışında hizmetlerinin olup olmamasına bağlı kalınmaksızın durumun izahatı ve aydınlatılması için denetime sevk edilecektir, denetimde yine işyeri kayıt ve belgeleri, işveren ve bordro tanıkları ile sigortalı dinlenerek somut gerçekliğe ulaşılacaktır. Burada en önemli husus hizmet çakışması olmaması durumunda dahi bu incelemenin yapılması ve söz konusu ülkenin sözleşme yapılmış ülke olmasının veya olmamasının uygulamayı değiştirmediğidir.
Sosyal Güvenlik Kurumunun yukarıda açıkladığımız üzere hizmet çakışması durumunda veya sigortalının yurt dışında bulunduğu süre içerisinde yurt içindeki hizmetlerinin araştırılmasını istemesinin ardında yatan esas neden, hem sigortalının yurt dışı hizmet borçlanması yapması durumunda, borçlanmanın geçerli sayılıp sayılmayacağının netleştirilmesi hem de esasen çalışmayan kişilerin tespit edilerek hizmetlerinin iptal edilmesini sağlamak istemesidir.
Yurt dışı borçlanma yapan kişilerin, hem yurt içinde herhangi bir işyerinde sigortalı olması hem de yurt dışında bir işyerinden sigortalı olması halinde hangi işyerinde çalıştığı durumuna göre borçlanması sayılacaktır iş bu nedenle önce hizmet tespiti yapılır, eğer sigortalı yurt dışında ki işyerinde çalışmış ise borçlanması geçerli sayılacak ve yurt içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen sigortalı hizmetleri iptal edilerek gerekli diğer işlemler yapılacaktır. İşyerinin inşaat işyeri olması durumunda tekrar asgari işçilik değerlendirilmesi yapılacağı unutulmamalıdır.
Eğer kişi yurt içindeki işyerinde çalışmış ise (burada yurda giriş-çıkış kayıtları esaslı delil niteliğinde olacaktır) yurt dışı borçlanma talebi geçersiz sayılacak ve yurt içinde Kuruma bildirilen hizmetleri geçerli olacaktır.
Devamlı yurt dışına giden-gelen sigortalılar hakkında işe giriş ve işten ayrılış bildirgeleri verilirken söz konusu tarihlere dikkat etmek gereklidir. Personelin yurt dışına çıkması durumunda gerekli görevlendirme evrakları düzenlenmelidir. Eğer personel işyerinden bağımsız olarak yurt dışına çıkacak ise gerekli diğer belgeler düzenlenmeli ve eksik gün nedenleri izah edilmelidir. (Ücretsiz izin formu vb.)
Kaynakça;
– Emeklilik Hizmetlerinin “Yurt Dışı Hizmet Çakışmaları Hk.” İlgili Yazısı.
– 28/04/2018 tarih ve 2014/11 Sayılı Genelge.
– 08/06/2011 tarih ve 2011/48 Sayılı Genelge.
