2020 Cumhurbaşkanlığı Programında SGK
2019 Yılı Değerlendirmesi ve Yer Alan Hedefler
Fatih ÇOŞKUN
Sosyal Güvenlik Denetmeni
fatihsgk.uzman@hotmail.com
04/11/2019 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan “2020 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı” birçok kamu kurumunun hedeflerini belirlemiş ve bunun yanında yapılacak yeni uygulamaların içeriğini de açıklamıştır. İş bu yazımızda; programda yer alan başta Sosyal Sigortalar ve İş Hayatı hakkında planlanan yenilikler ve 2019 yılı genel değerlendirmesi yapılacaktır.
1-İşgücü Piyasasındaki Gelişmeler
Bilindiği üzere her sene işgücü piyasasına yeni kişiler girmekte olup 2019 yılında işgücü piyasasına yeni katılan çalışma çağındaki nüfusta 853.000 kişilik bir artma söz konusu olmuştur. Toplam istihdam oranında %1 lik bir düşüş ve 221.000 kişilik azalma meydana gelmiştir. En çok azalma hizmet ve inşaat sektöründe olmuştur.
Genç nüfusta oluşan işsizlik diğer yaş gruplarına rağmen artmaktadır. Gerçekleştirilen teşviklerin bu gruplarda daha etkin ve faydalı rol alması için yaş skalasına göre değişen oranlarda teşviklerin uygulanması gerekmektedir. Burada eğitim gruplarına da dikkat etmek gerekir, şüphesiz ki eğitim seviyesi nispeten yüksek grup genç kişilerdir, fakat bu kitlenin sahip olduğu donanımlar iş hayatında birebir karşılık bulamamaktadır. İş hayatına entegre olan, sadece diploma aldıktan sonra değil eğitim ve öğretim dönemi içerisinde de çalışma tecrübesi edinen, sektörleri bilen ve kendi ihtiyaçlarını ona göre ayarlayabilen bir sistemin istihdam oranlarına etkisi de olumlu olacaktır. 2020 işsizlik hedeflerinde büyümenin beklentisiyle yaklaşık olarak %1,1 azalma hedeflendiğini de söyleyelim.
2-Sosyal Güvenlik Kurumu Gelir–Gider Dengesi
Sosyal Güvenlik Kurumu sigortalılardan elde ettiği gelirler ile Kurumdan aylık/gelir alan kişilere yapılan ödemeler başta olmak üzere ilaç, sağlık vb. birçok kalemde giderlerini oluşturmaktadır. Gelir ve Gider arasındaki olumsuz fark ise bütçeden karşılanmaktadır.
Sosyal Güvenlik Kurumunun prim tahsilat oranları yaklaşık olarak %80 civarındadır, bu primlerin içerisinde, genel sağlık sigortası, iş kazası ve meslek hastalığı sigortası, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası vb. sigorta türleri bulunmaktadır. Yıllara yaygın olarak gelişen prim tahsilatları ile yapılan giderler arasındaki farklar her geçen sene artmaktadır. Örneğin; 2019 yılı primleri 40 milyar TL artmışken sigorta ödemeleri 60 milyar TL olmuştur. 2020 planlamasında da yine aynı durum görülebilir. İleriye dönük olarak Sosyal Güvenlik Kurumu açığının artması hususu hakkında gerekli tedbirler alınması ve bu makasın daraltılması gerekmektedir. Bunun için öncelikle her zamanki gibi kayıt dışı çalışma başta olmak üzere prime esas kazançlar üzerinde de gerekli denetimlerin artık dijital ortamlarda yapılması, sistem tarafından verilerin otomatik denetlenmesi ve kontrol edilmesi lazımdır.
Sosyal Güvenlik Kurumu açığını sadece bir prim açığı olarak düşünmemek gerekir, çünkü Sosyal Devlet ilkesi gereğince istihdamın artması ve gerekli büyüme oranlarının yakalanması için devletin elinin kullanılması gereken zamanlarda gerçekleştirilen teşvikler, yardımlar, indirimler vb. uygulamalarında bu açık içerisinde yer aldığı unutulmamalıdır. Yani Sosyal Güvenlik Kurumu açığının bazı dönemler yüksek bazı dönemler düşük çıkmasının sebebi devletin sosyal hayatta vatandaşın refahının yükseltilmesi, işsizliğe çare bulunması ve genel ekonominin iyileştirilmesi gibi önemli problemlere çözüm olmasından kaynaklandığı da ortadadır. 2019 yılında sadece prim teşvikleri için ödenen tutar 22,7 milyar TL’ dir.
3.2020 Yılında Yapılacak Programlar ve Hedefler
– Teşviklerin düzenlendiği Kanun ve alt mevzuatta sigorta primi, teşvikler, indirimler vb. yapılacak inceleme sonucu mevzuat sadeleştirilecek ve istihdam artışına yönelik revize edilecektir.
– Kayıt dışılığın yoğun olduğu inşaat ve turizm sektörleri ile küçük ölçekli işletmelere yönelik kayıtlı istihdamı özendirici politika ve uygulamalar geliştirilmesi için yapısal düzenlemeler gerçekleştirilecektir.
– Prime esas kazançların bir önceki aya göre %20 ve üzerinde bir oranda azalması üzerine SGK tarafından sigortalıya SMS gönderilecektir.
– Doktor, Mühendis, Avukat, Sporcu ve Öğretmen gibi meslek gruplarına yönelik olarak yapılacak işyeri analizleri sonucunda prime esas kazançları eksik bildirildiği değerlendirilen işyerleri hakkında işverenlere bilgilendirme mektupları gönderilecek ve sigortalıya da yine bilgilendirme SMS yollanacaktır.
