Geri Kazanım Katılım Payı Yükümlülükleri
Semra ERSOY
Yeminli Mali Müşavir
ersoysemra@yahoo.com
Bilindiği üzere 01.01.2020 tarihinde yürürlüğe giren 31.12.2019 tarih 30995 sayılı (4.Mükerrer) Resmi Gazetede yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik uyarınca 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun ek-1 sayılı listesinde yer alan plastik poşet dışında kalan diğer ürünler (Lastik, akümülatör, pil, madeni yağ, bitkisel yağ, ilaç, elektrikli ve elektronik eşya ile içecek ambalajı dâhil tüm ambalajlar) için geri kazanım katılım payı uygulaması getirilmiştir.
Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğe göre; Ek 1 sayılı listede yer alan ürünleri yurtiçi piyasaya arz eden ve/veya ithal edenler tarafından piyasaya arzın/ithalatın gerçekleşmesi üzerine GEKAP yükümlülüğü doğmakta; kurumlar vergisi mükellefleri için aylık, diğer mükellefler ve mükellefiyeti olmayanlar için üçer aylık dönemlerde beyan edilmesi ve ödenmesi gerekmektedir.
İlerleyen bölümlerde ayrıntıları açıklandığı üzere bu ürünleri piyasaya sürenlerin/ithalatçıların ürünlerin ambalajları için de katılım payı yükümlülüğü bulunmaktadır.
Ürünlerin ihracı GEKAP kapsamı dışında bırakılmıştır. Yönetmelikteki ifadede ihraç kayıtlı satışların ihracat olarak değerlendirilip değerlendirilmediği konusu ise açık değildir.
Ürünleri Fason Üretenler Değil Kendi Markası ile Piyasaya Sürenler GEKAP’ tan Sorumludur
Yönetmeliğin “İlkeler” başlıklı 5.maddesinin 4.fıkrasına göre Yönetmelik kapsamındaki ürünlerin tedarik amaçlı üretilmesi halinde üreticilerin bu ürünler için geri kazanım katılım payı yükümlülüğü bulunmamakta, bu ürünlere kendi adını, ticarî markasını veya ayırt edici işaretini koyan ve kendini üretici/piyasaya süren olarak tanıtmak sureti ile piyasaya arz eden gerçek veya tüzel kişilerin geri kazanım katılım payı beyanı vermesi ve katılım payı ödemesi gerekmektedir.
Orijinal Parça Olarak Kullanılacak Ürünler İçin Beyanname Verilecek Ancak Katılım Payı Ödenmeyecek
Yönetmeliğin “İlkeler” başlıklı 5.maddesi 10. ve 11.fıkralarında Ek 1 Listede yer alan ürünlerin araçlar ile elektrikli ve elektronik eşyaların üretiminde orijinal eşya/parça olarak kullanılmak üzere piyasaya sürülmesi halinde beyan yapılacağı ancak katılım payının ödenmeyeceği belirtilmekle birlikte her iki fıkrada aynı anlama gelen ifadeler bulunmaktadır. Dolayısıyla Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayınlanan Yönetmeliğin Uygulanmasına Yönelik Usul ve Esaslarda ilgili fıkraların nasıl yorumlanması gerektiği önem arz etmektedir.
Yönetmeliğin Uygulanmasına Yönelik Usul ve Esaslarda bu düzenlemelere ilişkin verilen örneklerde GEKAP’a tabi aynı ürünü hem alıcı hem satıcı beyan etmektedir. Bu durum “GEKAP sorumlusu piyasaya süren/ithalatçıdır” genel ilkesi ile tezat gibi görünse de “Yönetmelik kapsamında olmayan bir ürünün ithalatı/piyasaya arzı sırasında Yönetmeliğe tabi bir ürün de ithal ediliyor/piyasaya arz ediliyor ise o ürün için belirlenen geri kazanım katılım payından piyasaya süren sorumludur.” hükmü gereği hem alıcı hem satıcı GEKAP beyan etmekte ancak ödeme yapmamaktadır.
Buna göre yukarıda yer alan düzenlemelere ilişkin örnekler aşağıda yer almaktadır.
Örnek 1-(E) tüzel kişisi ürettiği araçlarda orijinal eşya/parça kapsamında kullanacağı lastikleri yurt içinde araç lastiği üreten (F)gerçek kişiden temin etmektedir. Bu durumda,
- (E) tüzel kişi temin ettiği lastikler için katılım payı beyanı yapar ancak katılım payı ödemez
- (F) gerçek kişi ( E) kişisine verdiği lastikler için katılım payı beyanı yapar ancak katılım payı ödemez
Örnek 2-(G) tüzel kişisi yurt içinde araç üreten (F) tüzel kişisinin “yetkili ithalatçısı” vasfı ile yurtdışıdan otomotiv pili ithal etmektedir. Bu durumda,
- (F) kişisi temin ettiği bu otomotiv pilleri için GEKAP beyanı yapar, ancak geri kazanım katılım payı ödemez.
- (G) kişisi teslim aldığı otomotiv pilleri için “yetkili ithalatçı” vasfı nedeni ile GEKAP sorumluluğu bulunmamaktadır.
Örnek 3-(F) tüzel kişisi yurtiçinde ürettiği madeni yağı, otomobil üreticisi (G) tüzel kişisine ilk dolum yağı olarak vermektedir.
- (F) kişisi ilk dolum yağı olarak kullanılmak üzere verdiği madeni yağ için GEKAP beyanı verir ancak katılım payı ödemez
- (G) kişisi (F) kişisinden aldığı madeni yağ için GEKAP beyanı yapar ancak katılım payı ödemez
- (F) kişisi (G)kişisinin bayilerinde satışa sunulmak üzere verdiği madeni yağlar için ise GEKAP beyanı verir ve katılım payı öder
Malların İADE Edilmesi Durumunda GEKAP Beyanı
Piyasaya arz edilen veya ithal edilen ürünlerin iade alınması halinde; piyasaya arz edildiği tarihte uygulanan geri kazanım katılım payı tutarı üzerinden; iadenin gerçekleştiği dönem beyanında mahsup işlemi yapılacaktır. İadeye esas katılım payı tutarı, cari dönem katılım payı tutarından fazla ise mahsup edilemeyen tutar mahsup edilmek üzere gelecek döneme devredilecektir. İade alınan ürünün yeniden piyasaya arz edilmesi halinde piyasaya arz edildiği tarihte katılım payı ödenecektir.
Yönetmeliğin 5.maddesinin 14.fıkrasına göre depozito uygulaması GEKAP yönünden mahsup ya da iadeye konu edilemeyecektir.
Bu Ürünlerin Ambalajları İçin Beyan Edilecek GEKAP
Çevre Kanunu’nun ek-1 sayılı listesinde yer alan ürünlerden biri de ambalajlardır. Dolayısıyla piyasaya ambalaj arz edenler/ithal edenler de katılım payı ödemek ile yükümlüdür. Ambalajları piyasaya arz edenlerden kasıt ambalajlı ürünü piyasaya sürenin ambalaj yönünden sorumluluğudur. Ambalaj üreticilerinin veya tedarikçilerinin kullanıcılara boş ambalaj teslimleri GEKAP kapsamında değildir.
Yönetmeliğin “İlkeler” başlıklı 5.maddesi 12.fıkrası uyarınca Ek 1 Listede yer alan ürünlerin piyasaya arzı veya ithalatı esnasında kullanılan ambalajlardan birincil ambalajı için katılım payı beyannamesi verilecek fakat katılım payı ödenmeyecek, birincil ambalaj dışında kalan ambalajları için ise GEKAP beyan ve ödemesi yapılacaktır.
Bu aşamada birincil ambalaj ve diğer ambalaj tanımları önemlidir. Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğe göre;
Birincil Ambalaj (İç Ambalaj) (Satış Ambalajı) Ürünlerin kullanıcı veya tüketicilere ulaştırılmasında en küçük satış birimi oluşturmaya uygun olarak yapılan, ürünle doğrudan veya kısmen temas halinde olabilen ambalajlar ve bunların orijinal parçalarını (satış birimini tamamlamak için gereken diğer ambalaj bileşenlerini örneğin, kapak/mantar/tıpa, etiket, zımba teli gibi) ifade eder.
İkincil Ambalaj (Grup Ambalaj) Birden fazla sayıda satış ambalajını bir arada tutacak şekilde tasarlanmış, üründen ayrıldığında ürünün herhangi bir özelliğinin değişmesine neden olmayan ambalajı ifade eder.
Örnek: Birden fazla içecek ambalajını bir arada tutmak için içecek ambalajlarını sararak çevreleyen plastik film ile tutamaçlar ve tabanlıklar ikincil ambalajdır.
Üçüncül Ambalaj (Nakliye Ambalaj) (Dış Ambalaj) Belirli sayıda satış ambalajlarının veya grup ambalajlarının taşıma ve depolama işlemlerini kolaylaştırmak ve bu işlemler sırasında zarar görmesini önlemek amacıyla karayolu, demiryolu, deniz yolu ve havayolu taşımasında kullanılan konteynerler hariç kullanılan ambalajı ifade eder.
Örnek: Satış yerlerine ambalajlı ürünlerin gönderilmesi esnasında kullanılan plastik veya ahşap paletler üçüncül ambalajdır.
Ürünleri Piyasaya Sürenlerin /İthalatçıların Diğer Sorumlulukları
Yönetmeliğe göre bu ürünleri yurt içinde piyasaya arz edenlerin beyanname verme ve ödeme yükümlülükleri dışında;
- Ürünleri sınıflandırma, adet ve/veya ağırlık olarak tanımlayıp kayıt altına alma, ve bu verileri 5 yıl muhafaza etme,
- Yönetmelik kapsamında olmayan bir ürünün ithalatı sırasında Yönetmeliğe tabi bir ürünün de ithali söz konusu ise geri kazanım katılım paylarını ayrıca beyan etme ve ödeme,
- Piyasaya arz edilen ürünlere ilişkin bilgi ve belgeleri Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara uygun şekilde Bakanlığa sunma,
- Atık Yönetimi Yönetmeliği ile genişletilmiş üretici sorumluluğu kapsamında tanımlanmış olan ürünler için ilgili mevzuat uyarınca sorumluluklarını ayrıca yerine getirme,
yükümlülükleri bulunmaktadır.
Ayrıca Yönetmeliğin 10.maddesine göre; ödeyecekleri geri kazanım katılım payı miktarı 50.000 Türk Lirası’ndan fazla olan işletmelerin katılım payı bildirim ve beyannamelerine esas verilerini 2872 sayılı kapsamında tanımlanan çevre görevlisine incelettirip onaylatma yükümlülüğü de bulunmaktadır.
Her ne kadar Yönetmelikte 50.000TL sınırının hangi dönem için geçerli olduğu belirtilmemiş ise de Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayınlanan Yönetmeliğin Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar’ da parantez içi düzenlemesinde “Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen beyan döneminde oluşan” açıklaması bulunmaktadır.
Buna göre kurumlar vergisi mükellefleri için aylık, diğer mükellefler ve mükellefiyet kaydı bulunmayanlar için ise 3 aylık dönemde ödeyecekleri geri kazanım katılım payı miktarı 50.000 Türk Lirası’ndan fazla olan işletmelerin verilerini çevre görevlisine onaylatması gerekmektedir.
Katılım Payı Yükümlülüklerine Uyulmaması Halinde Müeyyideler
2872 sayılı Çevre Kanunu’nun “Geri Kazanım Katılım Payı” başlıklı Ek 11.maddesine göre katılım payının süresinde beyan edilmediğinin veya eksik beyan edildiğinin tespiti halinde beyan edilmeyen veya eksik beyan edilen katılım payının bir ay içinde ödenmesi gerektiği ilgiliye tebliğ edilecek, süresinde beyan edilmez ise 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca gecikme zammı oranında faiz uygulanarak, 6183 Sayılı Kanuna göre tahsil edilecektir.
Aynı Kanunun İdari Nitelikteki Cezalar başlıklı 20.maddesinin (z) bendinde “Bu Kanunun ek 11 inci maddesine aykırı olarak geri kazanım katılım payını ödemediği tespit edilenlere katılım payı tutarının %20 fazlası idari para cezası olarak verilir.” hükmü yer almaktadır.
Yönetmeliğin “Yaptırımlar” başlıklı 14.maddesine göre; “Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında 2872 sayılı Kanunda öngörülen fiillere ilişkin müeyyideler uygulanır.” Denilmekte ve aynı maddenin devamında “Bu Kanunda yazılı fiiller hakkında verilecek idari nitelikteki cezalar, bu fiiller için diğer kanunlarda yazılı cezaların uygulanmasına engel olmaz.” ifadesi yer almaktadır.
KAYNAKLAR:
– 07.02.2020 Tarih Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Yönelik Usul ve Esaslar
– 05.02.2020 Tarih 31030 sayılı R.G. Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesi Genel Tebliğ (Sıra No: 2 )
– 31.12.2019 Tarih 30995 sayılı R.G. Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik
– 04.04.2019 Tarih 30735 sayılı R.G. Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesi Genel Tebliğ (Sıra No 1 )
– Çevre Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 10.12.2018 tarih 30621 sayılı R.G.