Korona Virüs Mücbir Sebep
Deniz ÇEVİK
Gelir Uzman Yardımcısı
denzcvk@gmail.com
Yazar Hakkında
GİRİŞ
Vergi hukuku açısından mücbir sebep denildiğinde; vergi mükelleflerinin kendi çabalarıyla isteseler dahi önüne geçemeyecekleri durumlar ifade edilmektedir. Mücbir sebebin varlığı, mükelleflerin kendilerine yüklenen hukuki sorumlulukları ya da ödevleri yerine getirememeleri hallerine hukuki gerekçe oluşturur. Bunun doğal sonucu olarak hukuki süreler ve yaptırımlar bu süreçte askıda kalır. Mücbir sebep halleri, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 13’üncü maddesinde hükme bağlanmıştır. Vergi hukuku açısından ağır kaza, ağır hastalık, yangın, yer sarsıntısı gibi olaylar mücbir sebep hali sayılmaktadır. 2020 yılı başı itibariyle ilk kez Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan “ YENİ TİP KORONA VİRÜS” şu anda dünyanın pek çok ülkesinde görünmüş bulunmakta. Virüsün yayılma hızı ve etkileri göz önünde bulundurulduğunda ortaya çıkacak sağlık sorunlarının yanında dünya ekonomisini de son derece olumsuz etkilenmektedir.
Virüsün ülkemizde ve dünyada pek çok olumsuzluğa neden olacağı kaçınılmaz. Yazımızda Korana Virüsün 213 sayılı Vergi Usul Kanunu kapsamında mücbir sebep hali sayılıp-sayılmayacağı değerlendirilmesine yer verilecektir.
VERGİ USUL KANUNUNDA MÜCBİR SEBEP
213 sayılı Vergi Usul Kanunu‘nun 13. maddesine göre;
“Mücbir sebepler:
- Vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk;
- Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler;
- Kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler;
- Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyla defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması;
gibi hallerdir.”
Kanun hükmünden anlaşılacağı üzere mücbir sebebin varlığının önemli sonuçlarından biri mükelleflerin vergisel ödevlerini yerine getirmelerini engellemesidir. Vergi Usul Kanunu 153. ve devam eden maddeleri mükelleflerin ödevlerini; bildirim (işe başlamayı vb.), defter tutma, belge düzenleme (fatura düzenleme), muhafaza ve ibraz mecburiyeti, vergi beyannamesi verme gibi ödevler sayılabilir. Mücbir sebepler, vergilendirmeyle ilgili süreçlerin işlemesini engeller ve bu süreçlere ait süreleri uzatır.
Bu durum, Vergi Usul Kanunu’nun 15. maddesinde şu şekilde açıklanmıştır:
“Mücbir sebeplerle gecikme:
13 üncü maddede yazılı mücbir sebeplerden her hangi birinin bulunması halinde bu sebep ortadan kalkıncaya kadar süreler işlemez. Bu takdirde tarh zamanaşımı işlemiyen süreler kadar uzar.
Bu hükmün uygulanması için mücbir sebebin malûm olması veya ilgililer tarafından ispat veya tevsik edilmesi lâzımdır.
Hazine ve Maliye Bakanlığı, mücbir sebep sayılan haller nedeniyle; bölge, il, ilçe, mahal veya afete maruz kalanlar itibarıyla mücbir sebep hali ilân etmeye ve bu sürede vergi ödevlerinden yerine getirilemeyecek olanları tespit etmeye yetkilidir. Bu yetki vergi türleri ve işyerleri itibarıyla; beyannamelerin toplulaştırılması, yeni beyanname verme süreleri belirlenmesi ve beyanname verme zorunluluğunun kaldırılması şeklinde de kullanılabilir.”
Görüldüğü üzere mücbir sebep halinin varlığı vergi mükellefleri için vergilendirmeye ilişkin bazı temel ödevlerini mücbir sebep süresi boyunca ötelemekte ve mükellef bu anlamda bir rahatlama yaşamaktadır.
YENİ TİP KORANA VİRÜS MÜCBİR SEBEP HALİ MİDİR?
Etkisi ve yayılımı her geçen gün artarak devam eden korana virüs, dünyada özellikle Avrupa ve Çin, İran ve Güney Kore gibi ülkelerde ciddi yayılım gösterdikten sonra Dünya Sağlık Örgütü tarafından küresel nitelikte bir salgın ilan edildi. Şu an itibariyle ülkemizde de görülen ve hasta sayısı her geçen gün artan virüsle mücadele hayati önem taşıyor. Virüs ile mücadele genel itibariyle insanların toplu olarak bir araya gelmelerini önleme ve mevcut hastaları izole etme şeklinde yürütülüyor.
Türkiye’de şu an için kafe, bar, sinema, tiyatro, müzikli lokanta, spor salonları vb. yerlerin belirsiz süreli kapatılması yine bazı ülkelere uçuşların askıya alınması, ticari olarak bu alanlarda faaliyet gösteren vergi mükelleflerine ekonomik olarak yansıması olumsuz olacaktır. Öte yandan virüsün tedavisinin bulunmaması belirsizliği gelecek dönemde neler yaşanacağı konusunda soru işaretleri oluşturmaktadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde Devletimizin virüsle mücadele aldığı önemlerin yanı sıra Vergi Usul Kanunu’nun 15. maddesinde Hazine ve Maliye Bakanlığı, mücbir sebep sayılan haller nedeniyle mücbir sebep hali ilân etmeye ve bu sürede vergi ödevlerinden yerine getirilemeyecek olanları tespit etmeye, dair yetkisini virüsün seyrine bağlı olarak mücbir sebep hali ilan ederek kullanabilir.
SONUÇ
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 13. maddesine mücbir sebep vergilendirmeye ilişkin sorumlukları mücbir sebep süresi boyunca ertelemektedir. Mücbir sebep halleri vergi mükellefleri, vergi sorumluları ve ceza muhatapları bakımından bir korunma hakkıdır. Bu anlamda yürütme virüsün vergi mükellef ve sorumluları üzerinde olası etkilerin dikkate alarak belirli bölge, sektör veya mükellefler için mücbir sebep halini ilan etmesi beklenmektedir.
KAYNAKÇA
– 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
