Vergi İncelemesi
Hüseyin BÜYÜKÇELEBİ
Vergi Müfettiş Yardımcısı
E.SGK Denetmen Yardımcısı
buyukcelebihuseyin02@gmail.com
1.Giriş
V.U.K 134. Maddesine göre vergi incelemesinden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak tespit etmek ve sağlamaktır. İncelemeye yetkili olanlar tarafından lüzum görüldüğü takdirde inceleme, işletmeye dahil iktisadi kıymetlerin fiili envanterinin yapılmasına ve beyannamelerde gösterilmesi gereken unsurların tetkikına da teşmil edilebilir. Fiili envanterin yapılmasının gerektirdiği ve incelemeyi yapan tarafından tasdik edilen giderler Hazinece mükellefe ödenir.
Vergi incelemesindeki amacın sadece kayıtdışılık ile mücadele olmadığı aynı zamanda ödenmesi gereken vergilerin doğruluğu, yeri geldiğinde mükellef haklarının korunması gerektiği madde hükmünden anlaşılabilir. Yapılan vergi incelemelerinde kayıtdışılık ortaya çıkarılmakla birlikte, yeri geldiğinde vergi iadelerinin de vergi incelemeleriyle yapıldığı unutulmamalıdır.
Şu halde vergi incelemesi ile hazineye gelir sağlanıp, sağlanmayacağı yazımızın devamında ortaya konulacaktır. Makalemizde vergi inceleme amaçlarının tamamı değil, gelir sağlayıp sağlamadığının işleneceğinin bilinmesi gerekmektedir.
2.Türkiye de Vergi İncelemesi ve Sağladığı Gelirler
V.U.K 134. Maddesinde; “Vergi incelemesinden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak tespit etmek ve sağlamaktır.” Şeklinde ifade edilmiştir. Yine V.U.K. 135. Maddesinde; “Vergi incelemesi; Vergi Müfettişleri, Vergi Müfettiş Yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılır. Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar her hal ve takdirde vergi inceleme yetkisini haizdir.” Şeklinde vergi incelemesine yetkili olan kamu görevlilerini de belirtmiştir.
Vergi Başmüfettişleri, Vergi Müfettişleri ve Vergi Müfettiş Yardımcıları Kayıtdışı ekonomi ile mücadele de etkin rol oynamaktadırlar.
Ülkemizde 2005 yılından sonra denetimin önem kazanması üzerine tüm kamu kurumlarında denetim mekanizmaları artırılırmış olup, özellikle de vergi denetiminin artırılması amaçlanmıştır. 10 Temmuz 2011 tarihinde, 27990 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanarak yürürlüğe giren 646 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile devrim nitelikte düzenlemeler yapılmış olup, vergi denetiminde önemli mesafeler katledilmiştir. Zira bu tarihten sonra mükellefler nezdinde vergi incelemeleri Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı bünyesinde etkin bir şekilde gerçekleştirilmiştir. Türkiye de bazı yıllarda yapılan vergi incelemeleri aşağıda ki tabloda gösterilmiştir.
Tablo:1 Türkiye’de 2014-2018 Yılları Vergi İncelemeleri
| Yıllar | Sınırlı İnceleme | Tam İnceleme | Toplam* |
|---|---|---|---|
| 2014 | 111.692 | 37.355 | 149.047 |
| 2015 | 129.209 | 30.291 | 159.500 |
| 2016 | 144.820 | 40.642 | 185.462 |
| 2017 | 92.034 | 26.992 | 119.026 |
| 2018 | 101.422 | 33.681 | 135.103 |
* Toplam inceleme sayısı bulunurken bir mükellefin birden fazla dönemi incelenmişse her bir dönem ayrı bir inceleme olarak dikkate alınmıştır.
Kamuda denetimin son yıllarda artırılması sonucunda kayıtdışılıkla mücadele de etkin rol oynayan denetim elemanları tarafından hazineye önemli gelir kaynağı sağlanmıştır. Zira beyan edilmeyen gelirler ile kayıtdışı alış ve satışlar önemli ölçüde haksız rekabete sebep olmakla birlikte kamuoyu ciddi anlamda hazine zararına(Kamu zararı: Mevzuata aykırı karar, işlem, eylem veya ihmal sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıyla doğan zararı ifade eder.) uğratmaktadır. Türkiye de 2018 yıllarında Vergi Başmüfettişleri, Vergi Müfettişleri ve Vergi Müfettiş Yardımcıları tarafından yapılan vergi incelemeleri sonucunda hazineye aktarılan gelirler aşağıda ki tabloda gösterilmiştir. Ayrıca tablodaki veriler Türkiye’nin kayıtdışı ekonomi boyutunu da ortaya koymaktadır.
Tablo 2: Vergi Türleri İtibarıyla İnceleme Sonuçları (TL)
| Vergi Türü | Bulunan Matrah Farkı | Tarhı İstenilen Vergi Tutarı | Kesilmesi Önerilen Ceza |
|---|---|---|---|
| Kurumlar Vergisi | 4.201.464.344 | 763.592.687 | 1.498.653.986 |
| Kurumlar Vergisi Geçici | 6.761.631.738 | *662.711.930 | 1.690.623.542 |
| Gelir Vergisi | 4.046.792.399 | 186.366.600 | 386.900.095 |
| Gelir Vergisi Geçici | 842.774.855 | *65.779.043 | 130.735.633 |
| KDV | 12.104.078.223 | 4.917.247.676 | 12.267.600.968 |
| BSMV | 409.854.788 | 19.454.243 | 34.136.511 |
| ÖTV | 253.268.886 | 1.523.633.851 | 3.135.567.088 |
| Damga Vergisi | 5.449.583.992 | 46.431.224 | 48.649.216 |
| Gelir Vergisi Stopaj | 1.686.880.618 | 305.411.382 | 401.463.056 |
| Kurumlar Vergisi Stopaj | 700.620.298 | 80.062.537 | 81.517.349 |
| Diğer Vergiler | 1.254.704.133 | 152.109.045 | 186.766.082 |
| Toplam | 37.711.654.275 | 8.722.800.218 | 19.862.613.528 |
* Bu tutar terkin edilerek üzerinden gecikme faizi ve vergi ziyaı hesaplanacaktır.
Ülkemizde vergi incelemesi sonucunda elde edilen gelirler ortaya konulmuş olup, vergi müfettişleri tarafından incelemeler sonucu hazineye gelir sağladığı kalemler tek tek gösterilmiştir. Her ne kadar matrah farkları mükelleflerin ilgili yıllarda beyan etmesi gereken gelirler olsa da bulunan farklar vergi incelemesi sonucunda ortaya çıkarılmış, hazineye gelir kaydedilmiştir. Vergi incelemesinin genişlettirilmesi halinde vergi dışı bırakılan gelirlerin azalacağı, bu da hazinenin gelirini artıracağı ortadadır.
3.Sonuç
Sonuç itibariyle vergi incelemesinin hazineye gelir sağladığı, vergi incelemesinin genişletilmesi halinde vergi dışı bırakılan gelirlerin azalacağı, sonucunda ise hazineye gelir sağlanacağı ortaya konulmuştur.
Makalemizin giriş bölümünde bahsedildiği üzere vergi incelemesinden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak tespit etmek ve sağlamaktır. Dolayısıyla vergi incelemesinin sadece kayıtdışılık ile mücadele olmadığı, aynı zamanda ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak olduğu unutulmamalıdır.
KAYNAKÇA
T.C. Yasalar (10/01/1961). 213 sayılı Vergi Usul Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (10703 sayılı).
Hazine ve Maliye Bakanlığı 2018 Faaliyet Raporu, https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/05/Hazine-ve-Maliye-Bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1-2018-Y%C4%B1l%C4%B1-Faaliyet-Raporu.pdf Erişim Tarihi: 18/03/2020