Emekliyken Kamuda Çalışma
Fatih Rüştü TAŞKIN
SGK Müfettişi
fatihrustutaskin33@gmail.com
SGK 8 Aylık Emekli Aylığını Geri İstedi
Ulusal basında çıkan haberlere göre Sivas’ta yaşayan emekli öğretmen F.T.’nin Halk Eğitim Merkezinde kurs verince emekli aylığı kesilmişti. Habere göre F.T. 1996 yılında emekli olmuş olup yaşadığı yerdeki Halk Eğitim Merkezi tarafından kendisine bağlama kursu vermesi teklif edilmiştir. Bunun üzerine F.T. 2017 ve 2018 yıllarında toplam 8 ay olmak üzere bağlama kursu vermiştir. SGK tarafından gönderilen yazı sonucu F.T.’nin emekli aylığı durdurulmuş olup kendisine 24.000 TL civarı borç çıkartılmıştır. Halbuki F.T. Halk Eğitim Merkezinden usta öğretici sıfatı ile sadece 4000 TL gelir elde etmiştir.
Emeklilik Sonrası Çalışma Artıyor
Emeklilik sistemimizde üç ana statü vardır. Konu emeklilik olunca aynı şekilde 4a (SSK), 4b (Bağ-kur) ve 4c (Emekli Sandığı) emekliliği bulunmaktadır. Ülkemizde ortalama emeklilik yaşı 53 civarında olup ortalama yaşam süresi 77 dir. Yani emekliler emeklilikten sonra 24 yıl daha ortalama yaşam süresine sahipler. Emekli aylıklarının satın alma güçlerinin reel olarak düştüğü günümüzde daha çok emekli çalışmaya devam etmek durumunda kalmaktadır.
Emekliler Kamuda Görev Alırsa Aylıkları Gidiyor
5510 sayılı Kanuna göre fark etmeksizin 4a, 4b, 4c statülerinden emekli olanlar 4a statüsünde çalışmaya başlarlarsa iki seçenekleri var: İlk seçenek 4a’ya tabi olarak çalışmaya başlıyorlar ve emekli aylıkları kesiliyor. İkinci ve neredeyse tüm emeklilerin tercih ettiği seçenek ise sosyal güvenlik destek primine tabi oluyorlar; hem emekli aylıklarını almaya devam ediyorlar hem de çalıştıkları özel sektör iş yerinden ücretlerini almaya devam ediyorlar. Statüleri fark etmeksizin 4a, 4b, 4c’den emekli olanlar emekli olduktan sonra 4b kapsamında faaliyete başlarlarsa 5510 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılmıyorlar; yani emekli aylıkları kesilmiyor ve faaliyetlerinden de herhangi bir sosyal güvenlik kesintisi olmuyor. Ancak statüleri fark etmeksizin 4a, 4b, 4c’den emekli olanlar emekli olduktan sonra 4c kapsamında yani kamu kurum ve kuruluşlarında çalışmaya başlarlarsa belli görevler istisna tutulmakla beraber emekli aylıklarının kesilmesi gerekiyor.
2005’te Önemli Bir Kanun Yürürlüğe Girdi
Aslında 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 93 üncü maddesine göre emekli olduktan sonra kamu görevine dönmek mümkün. Ancak 2005 yılında 5335 sayılı bir torba Kanun yayınlanmış olup kural olarak emeklilerin kamuda görev almaları halinde daha önceden almakta oldukları emekli aylıklarının kesilmesi gerektiği hükmedilmiştir.
Adı geçen 5335 sayılı Kanun 30 uncu maddesinin ikinci fıkrasında emeklilik veya yaşlılık aylığı alanların aylıkları kesilmeden kamu kurum ve kuruluşlarında çalıştırılamayacakları ve görev yapamayacakları hükmedilmiştir. İlgili hükümde kamu kurum ve kuruluşları şu şekilde sayılmıştır. Genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, döner sermayeler, fonlar, belediyeler, il özel idareleri, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmeler, sosyal güvenlik kurumları, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin %50’sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklar.
Bilindiği üzere Halk Eğitim Merkezleri Milli Eğitim Bakanlığında bir Genel Müdürlüğün altında, yani Bakanlığının hiyerarşisi dâhilinde bulunmaktadır. Yani genel bütçeye dahil dairelerdendir.
Adı geçen 5335 sayılı Kanun 30 uncu maddesinin dördüncü fıkrasında ise yaş haddini aşmamış olmaları kaydıyla her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında ders ücreti karşılığı ders görevi verilenlerin istisna kapsamında oldukları, yani bu durumda emekli aylıklarının kesilmeyeceği hükmedilmiştir. 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanununda memurların çalışabilmeleri için yaş hadlerinin genel olarak 65 yaş olduğu belirtilmiştir.
Habere konu olan F.T. 65 yaşını doldurmuştur ve usta öğretici sıfatıyla Halk Eğitim Merkezinde görev almıştır. F.T.’nin çalıştığı 8 aylık sürede SGK’dan ödenen 24 bin TL civarı emekli aylığı geri istenmiştir. Belirtmek gerekir ki usta öğreticiler 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının c bendine girmektedirler ve yine 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının a bendine tabidirler. Yani Halk Eğitim Merkezlerinde çalışan usta öğreticiler ile ders ücreti karşılığı görev verilenler her ne kadar 4a kapsamında olsalar da 5335 sayılı Kanunda belirtilen kamuda görev alma kapsamına girmektedirler.
2005 Yılından Sonrasını Kapsıyor
Bahse konu bu uygulama 2005 yılından itibaren yürürlüğe girmiştir. Örneğin adı geçen kişi 2000 yılından itibaren Halk Eğitim Merkezinde çalışmaya başlasaydı, sadece 2005 yılından sonra ödenen emekli aylıkları geri istenecekti.
Yargı Süreci “Aylık Kesme Yerinde” Diyor
Geçtiğimiz yıllarda emekli olduktan sonra kamuda mühendis veya hemşire gibi görevlerde bulunan kişilerin emekli aylıklarının geri istenmesi ile ilgili olarak Yargıtay’a açılan birçok davada yüksek mahkeme 5335 sayılı Kanuna göre yapılan iptal işlemini yerinde bulmuştur. Hatta Anayasa Mahkemesi’ne de götürülen uyuşmazlıklar aynı yönlü olmuştur. Ancak bazı Anayasa Mahkemesi kararlarında SGK’nın sonradan kamuda çalışma hususunu geç tespit etmesi ve bu yüzden kusurlu bulunması nedeniyle geri istenen emekli aylıklarının faizinin iptal edildiği kararlar olmuştur.
