Elektronik Para Kuruluşları ve Mevzuat Düzenlemeleri
Saltuk Aziz GÖKALP (*)
Yönetim Bilimleri Uzmanı
Doktora Öğrencisi
saltukazizgokalp@gmail.com
Günümüzde teknolojinin hızlı gelişimi ve bu doğrultuda yapılan yeniliklerden bir tanesi elektronik para ve elektronik para kuruluşlarıdır. Paranın günümüzde sadece kağıttan ibaret olmaması ve elektronik ortamda bir karta yüklenmiş miktar veya bir yazılım şeklinde olması da mümkündür. Ülkemizde 27/06/2013 tarihli ve 28690 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6493 sayılı Ödeme Ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri Ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun çerçevesinde ödeme ve menkul kıymet mutabakat sistemlerine, ödeme hizmetlerine, ödeme kuruluşlarına ve elektronik para kuruluşlarına ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir.
Kanunun 3. Maddesinde elektronik para “Elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, bu Kanunda tanımlanan ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değer” şeklinde ifade edilmiştir. Elektronik para kuruluşu ise aynı kanun kapsamında elektronik para ihraç etme yetkisi verilen tüzel kişi olarak tanımlanmıştır.
Buradan da görüleceği üzere elektronik para aslında klasik ödeme yöntemlerinden farklı olarak parasal değerlerin elektronik olarak saklanabilmesini sağlayan teknolojinin getirdiği bir yeniliktir. Dolayısıyla elektronik para, bu aracı kabul eden her türlü işletmede her türlü mal ve hizmetin satın alınması için kullanıma uygundur.
Kanun çerçevesinde ülkemizde 2018 yılında faaliyet başlayan Ödeme ve Elektronik Para Derneği de kendisini (ÖDED) (6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun uyarınca Türkiye’de ödeme ve elektronik para hizmetleri sunan ve ödeme ve elektronik para kuruluşu statüsündeki firmaları temsil eden sektör derneği olarak tanımlamıştır.
Yine derneğin vizyonu;
- Türkiye’de sunulan ödeme ve elektronik para hizmetlerinin gelişmesine, etkinliğinin ve yaygınlığının artmasına liderlik ederek, Finansın tabana yayılmasına öncülük etmek, Tüketicinin ve İşletmelerin hayatını kolaylaştıracak, güvenli , kolay ve yenilikçi hizmetlere ulaşmasını sağlamak,
- Türkiye’yi ödeme sistemlerinin en gelişmiş ülkelerinden biri haline getirerek, bölgesinde lider “merkez üssü” haline getirmek,
- Türkiye’yi ödeme sistemleri alanında teknoloji ve bilgi ihraç eden bir ülke haline getirmek,
- Üyeler ve sektörler arasında yakın dayanışma ve işbirliğini temin etmek,
olarak ifade edilmiştir.
Elektronik Para Kuruluşları ile ilgili olarak 2013 yılındaki kanunda 22/11/2019 tarihli ve 30956 sayılı sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 7192 sayılı kanun ile değişiklik yapılmış ve Türkiye Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşları Birliği kurulmuştur. Kanun 1 Ocak 2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Aynı değişiklik kapsamında daha önce Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunda (BDDK) olan yetkiler Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasına (TCMB) devredilmiştir. Bu kapsamda elektronik para kuruluşlarına faaliyet izni verilmesi ve işlemleri ile ilgili denetimler Merkez Bankası nezdinde takip edilmektedir. Hali hazırda Merkez Bankası kayıtlarına göre bugün ülkemizde aktif olarak faaliyet gösteren 20 elektronik para kuruluşu vardır;
Aktif Elektronik Para Kuruluşları
1- Aköde Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.
2- BELBİM Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.
3- Birleşik Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para A.Ş.
4- CEMETE Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.
5- D Ödeme Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.
6- ERPA Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para A.Ş.
7- Hızlıpara Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para A.Ş.
8- IQ Money Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para A.Ş.
9- İninal Ödeme ve Elektronik Para Hizmetleri A.Ş.
10- İyzi Ödeme ve Elektronik Para Hizmetleri A.Ş.
11- Lydians Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.
12- Ozan Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para A.Ş.
13- Paladyum Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.
14- Papara Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.
15- SiPay Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.
16- TT Ödeme ve Elektronik Para Hizmetleri A.Ş.
17- TURK Elektronik Para A.Ş.
18- Turkcell Ödeme ve Elektronik Para Hizmetleri A.Ş.
19- Vodafone Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş.
20- Wirecard Ödeme ve Elektronik Para Hizmetleri A.Ş.
Yukarıda adı geçen şirketlerden IQ Money Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para A.Ş 19/09/2020 tarihinde Lydians Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş. ise 20/09/2020 tarihinde faaliyet izni almıştır.
2019 yılında yapılan ve 2020 yılında yürürlüğe giren bir diğer değişiklik de Elektronik para kuruluşunun, ödeme hizmetleri ile ilgili olarak yürüttüğü faaliyetlerin kredi verme faaliyeti kapsamına girip girmediğinin Merkez Bankasınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek olmasıdır. Yine 28/06/2020 tarihli ve 31169 sayılı sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 2678 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı çerçevesinde Türkiye Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşları Birliği Statüsü yürürlüğe girmiştir.
Birliğin amacı; üyelerinin müşterek İhtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, birbirleri, temsilcileri ve müşterileri ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlâkını korumak, üyelerin dayanışma içerisinde çalışmasını, iktisadi menfaatlerinin korunmasını ve mesleki konularda gelişimini sağlamak, üyeler arasında rekabetçi ortamın korunmasını, haksız rekabetin önlenmesini ve ödemeler alanının gelişmesini temin etmek olarak ifade edilmiştir.
Sonuç olarak;
Teknolojinin hızlı değişimine bağlı olarak her sektörde olduğu gibi ödeme yöntemlerinde de birtakım gelişmelerin olması kaçınılmaz hale gelmiştir. Bu kapsamda ülkemizde 2013 yılında elektronik para kavramının literatürde yerini alması ve elektronik para kuruluşları aracılığıyla ve yine Merkez Bankasının gözetimi ve denetimi altında aktif olarak kullanılması söz konusu olmuştur. Dolayısıyla söz konusu uygulamalar ile ilgili ülkemizde ödeme yöntemlerinde yapılan mevzuat güncellemelerinin önümüzdeki zamanlarda da devam edeceği beklenmektedir.
Dip Not:
(*) Yönetim Bilimleri Uzmanı, Kırıkkale Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Doktora Öğrencisi,