İş İlişkilerinde Bazı Yaygın Uygulamaların KVKK Kapsamında Değerlendirilmesi
– İşçinin Üstünün ve Eşyalarının Aranması
– İşçinin İzlenmesi ve Gözetlenmesi
– İşçinin Elektronik ve Biyometrik Giriş Kontrol Sistemleri ile İzlenmesi
Yasin, Üstün
İstanbul Barosu
yasin@ustungunal.av.trAyşe Nida, Günal
İstanbul Barosu
nida@ustungunal.av.tr
İçindekiler:
— İŞÇİNİN ÜSTÜNÜN VE EŞYALARININ ARANMASI
— İŞÇİNİN İZLENMESİ VE GÖZETLENMESİ
İşçinin Elektronik ve Biyometrik Giriş Kontrol Sistemleri ile İzlenmesi
İşçinin İşyeri Dışında Elektronik Yer Belirleme Sistemleri ile İzlenmesi
İşçinin İletişiminin İzlenmesi
İşçinin Görüntü ve/veya Ses Kaydeden Cihazlar Vasıtasıyla Gözetlenmesi
— SONUÇ
ÖZ
Hızla ilerleyen bilişim teknolojileri gelişmeleri iş hayatına da etki etmekte ve işverenlerin yönetim hakkı ve kullanımı genişlemektedir. Bu genişlemenin de etkisiyle işverenlerin 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kapsamında en çok veri temasında bulunduğu gerçek kişiler, işçiler haline gelmiştir. Uygulamada iş ilişkisinin zayıf tarafı olan işçiler, maruz kaldıkları çalışma koşullarının Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’na uygun olup olmadığını bilmemekte ve iş ilişkisinin devamı açısından işveren tarafından başvurulan uygulamaları çoğunlukla koşulsuz olarak kabul etmektedir. İş ilişkisinde başvurulan bu uygulamaların hukuka uygun olabilmesi için öncelikle istisnai veri işleme şartlarından birinin olup olmadığına bakılmalı, şayet böyle bir dayanak yok ise işin niteliğine uygun düştüğü ölçüde işçilerin açık rızası alınmalıdır. Bu çalışmada iş ilişkisinde yaygın olarak başvurulan “işçinin üstünün ve eşyalarının aranması” ve “işçinin izlenmesi ve gözetlenmesi” uygulamalarının uluslararası mahkeme kararları, doktrinsel görüşler ve uluslararası kaynaklar ile Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kapsamında değerlendirmesi yapılmış, veri işleme şartları ele alınmıştır.
Anahtar Sözcükler: Kişisel Veri, Açık Rıza, Veri İşleme, İşverenin Yönetim Hakkı
GİRİŞ
Uzun yıllardır belirli bir düzende devam eden işçi-işveren modeli, teknolojik gelişmelerle beraber yerini atipik ilişkilere bırakmış, yeni iş alanları ve çalışma modelleri ortaya çıkmıştır. İşçileri ofislerde, fabrikalarda toplu olarak, rutin çalışma düzeninde çalıştırmanın en yüksek verim seviyesini getirdiğini ileri süren klasik düşüncenin yanında günümüzde işçilerin faaliyetlerinin denetlenmesi, gözetlenmesi de en az klasik düşünce kadar önem arz etmektedir (Lyon, 1997; Bozkurt, 2000). Bu değişimin bir sonucu olarak işverenler, yönetim hakkını gelişen ve değişen teknolojiye uyum sağlamak amacıyla kullanmaya başlamış ve işyeri koşullarında alışılagelmedik uygulamalar hayata geçirilmiştir. Bu yeni uygulamaların bazıları işçinin birtakım kişisel verilerini işlemeyi de zorunlu hale getirmiştir.
Teknolojik yeniliklerin gelişmesi ile birlikte, bina girişinde kimlik gösterme, internet sitelerine erişimde parola girilmesi, yüz veya retina tanıması ve parmak izi kullanımı gibi teknolojilerden birinin kullanımı ile birlikte, insanlar hayatın birçok alanında gözetime maruz bırakılmaktadır (Çaycı ve Çaycı, 2017). Yaygın olarak kullanılan bazı uygulamalar, çok açık bir şekilde hukuka aykırılık teşkil etmesine rağmen uzun yıllar bu şekilde devam ettiğinden yanlış bir kanıyla hala devam etmektedir. Özellikle makalenin ikinci kısmında ele alınan “İşçinin İzlenmesi ve Gözetlenmesi” uygulamaları bakımından işverenler/işçiler nezdinde temel bir farkındalık seviyesi henüz oluşmamıştır. Ülkemiz için Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun (KVKK) yeni olması, yerleşmiş bir içtihat düzeninin olmaması, oturmuş bir işe alım ve işçi değerlendirme sürecinin bulunmaması bu farkındalığın henüz yerleşmemiş olmasının temel nedenleri arasında yer almaktadır.
Bizi bu çalışmaya sevk eden temel nedenlerden biri, Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi ilan edilen Covid-19 dolayısıyla, işin niteliği imkân veren çoğu işyerinin evden çalışma modeline geçmesidir. Zira evden çalışma modelinde dahi makalemizin ikinci kısmında inceleyeceğimiz “İşçinin Görüntü ve/veya Ses Kaydeden Cihazlar ile Gözlenmesi”, “İşçinin İletişiminin İzlenmesi” uygulamalarının yürütülmesi mümkün olmaktadır. Çalışmada, bu uygulamalar bakımından açık rıza meselesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) madde 8 açısından “özel hayatın ve haberleşmenin gizliliğine saygı ilkesi”, ulusal ve uluslararası yargı kararları detaylı bir şekilde irdelenmiştir.
Makalenin ilk kısmında “İşçinin Üstünün ve Eşyalarının Aranması” ikinci kısmında ise “İşçinin İzlenmesi ve Gözetlenmesi” uygulamalarında kişisel veri işlemenin hukuka uygunluğu, uluslararası mahkeme kararları, doktrinsel görüşler ve uluslararası kaynaklar bazında karşılaştırmalı ve detaylı olarak incelenmiştir. Makalemizin ikinci kısmını oluşturan “İşçinin İzlenmesi ve Gözetlenmesi” başlığı altında, “İşçinin Elektronik ve Biyometrik Giriş Kontrol Sistemleri İle İzlenmesi”, “İşçinin İşyeri Dışında Elektronik Yer Belirleme Sistemleri İle İzlenmesi”, “İşçinin İletişiminin İzlenmesi”, “İşçinin Görüntü ve/veya Ses Kaydeden Cihazlar Vasıtasıyla Gözlenmesi” konuları detaylı bir şekilde irdelenmiştir.
…
Kaynak: Kişisel Verileri Koruma Dergisi
