Miras Kalan Kripto Para Vergilendirilir mi?
Yasin TOPAL
Vergi Müfettişi
Yazar Hakkında
Günümüzde teknolojik gelişmelerle birlikte farklı yatırım araçları veya ödeme araçları ortaya çıkmaktadır. Bunlardan biride kripto para olarak nitelendirilen dijital varlıklardır. Yazımızın yayınlandığı tarih itibariyle coinmarketcap.com sitesinin listelediği 11.874 kripto para birimi, coingecko.com verilerine göre ise 9.343 kripto para birimi görülmektedir. Şahısların sahip olduğu kripto paralar dijital malvarlığını oluşturmaktadır. Söz konusu yazımızda kripto paraların miras yoluyla hak sahiplerine geçişin vergilendirilmesine ilişkin açıklamalar yapılacaktır.
4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 589’uncu maddesinde;
“Miras bırakanın yerleşim yeri sulh hâkimi, istem üzerine veya re’sen tereke mallarının korunması ve hak sahiplerine geçmesini sağlamak üzere gerekli olan bütün önlemleri alır.
Bu önlemler, özellikle kanunda belirtilen hâllerde terekede bulunan mal ve hakların yazımına, terekenin mühürlenmesine, terekenin resmen yönetilmesine ve vasiyetnamelerin açılmasına ilişkindir.
Önlemlerle ilgili giderler, ileride terekeden alınmak üzere, başvuran kişi tarafından; önleme hâkimin re’sen karar verdiği hâllerde Devlet tarafından karşılanır.
Miras bırakan, yerleşim yerinden başka bir yerde ölmüş ise, o yerin sulh hâkimi bu ölümü yerleşim yeri sulh hâkimine gecikmeksizin bildirir ve miras bırakanın ölüm yerinde bulunan mallarının korunması için gerekli önlemleri alarak bununla ilgili dosyayı ve varsa vasiyetnameyi yerleşim yeri sulh hâkimine gönderir.” Hükmü yer almaktadır.
4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 599’uncu maddesinde;
“Mirasçılar, miras bırakanın ölümü ile mirası bir bütün olarak, kanun gereğince kazanırlar.
Kanunda öngörülen ayrık durumlar saklı kalmak üzere mirasçılar, miras bırakanın aynî haklarını, alacaklarını, diğer malvarlığı haklarını, taşınır ve taşınmazlar üzerindeki zilyetliklerini doğrudan doğruya kazanırlar ve miras bırakanın borçlarından kişisel olarak sorumlu olurlar.
Atanmış mirasçılar da mirası, miras bırakanın ölümü ile kazanırlar. Yasal mirasçılar, atanmış mirasçılara düşen mirası onlara zilyetlik hükümleri uyarınca teslim etmekle yükümlüdürler.” Hükmü yer almaktadır.
4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 589’uncu ve devamı maddeleri gereği ölüm tarihi itibariyle terekede bulunan mal ve hakların tespitine ilişkin terekenin tespiti davası açılabilir.
Davaya müteakip mahkemeler murisin malvarlığını ortaya koymak amacıyla gerekli kurum kuruluşlardan bilgi talebinde bulunur ve ölüm tarihi itibariye terekedeki mal ve haklar tespit edilir.
Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 6’ncı Hukuk Dairesinin 2020/905 karar, 2020/1149 dosya no.lu kararında kripto paraların 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 599’uncu maddesi kapsamında terekeye dahil olup tespitinin gerektiği kanaatine varılmıştır.
Söz konusu mahkeme kararıyla kripto paraların murisin mal varlığı kapsamında olduğu ortaya koyulmuştur.
7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 1’inci maddesinde, Türkiye Cumhuriyeti uyruğunda bulunan şahıslara ait mallar ile Türkiye’de bulunan malların veraset yoluyla veya herhangi bir suretle olursa olsun ivazsız bir tarzda bir şahıstan diğer şahsa intikalinin veraset ve intikal vergisine tabi olduğu belirtilmiştir.
2’nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde ise “Mal” tabirinin, mülkiyete konu olabilen menkul ve gayrimenkul şeylerle mameleke girebilen diğer bütün hakları ve alacakları ifade etmektedir.
23.09.2020 tarih ve 60938891-120.01.02.09[GVK: 3-1]-E.33826 sayılı özelgede kripto para malvarlığının miras yoluyla hak sahiplerine geçişlerinde veraset ve intikal vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerektiği belirtilmiştir.
Aşağıda başlıklar halinde kripto paraların çeşitli platformlarda tutulmasının vergilendirmeye etkisi açıklanacaktır.
1-TÜRKİYE’DE TEMSİLCİLİĞİ BULUNAN, ALIM SATIMA ARACILIK EDEN KRİPTO PARA BORSALARINDA TUTULAN KRİPTO PARA MALVARLIĞI
Şahıslar söz konusu borsalara üye olurken borsalar tarafından çoğunlukla kimlik tespitine yönelik bilgiler alınmaktadır.
1.1-VARİSLER TARAFINDAN SÖZ KONUSU BORSANIN BİLİNMESİ
Murisin Türkiye’de temsilciliği bulanan, alım satıma aracılık eden kripto para borsasında kripto para mal varlığı bulunması durumunda, varisler tarafından söz konusu kripto para borsasından söz konusu mal varlığı talep edilir.
7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 17’nci maddesinde; “Amme idare ve müesseseleri, bankalar, bankerler, kasa kiralayanlar, sigorta şirketleri, sair şirket ve müesseseler, mahkemeler ve icra daireleri istihkak sahiplerine bu verginin mevzuuna giren herhangi bir muamele dolayısıyla para ve senet verebilmek için evvelemirde verginin ödenmiş olduğuna dair vergi dairesinden verilmiş bir tasdikname talep ederler.
Tasdikname ibraz etmeyen hak sahiplerinin istihkaklarından, veraset yoluyla intikallerde yüzde beş, ivazsız intikallerde yüzde onbeş oranında vergi karşılığı olarak tevkifat yaptıktan sonra, bakiyesini verebilirler. Tevkifatı yapanlar, tevkif ettikleri parayı en geç bir hafta içinde bulundukları yerin mal sandığına yatırmaya ve keyfiyeti bağlı bulundukları vergi dairesine yazı ile bildirmeye mecburdurlar.
Tevkifat yapmadan para ve senet verenlerle tevkif ettikleri parayı yukarıda belirtilen süre içinde mal sandığına yatırmayanlardan (Hakimler hariç), tevkif etmeye ve yatırmaya mecbur oldukları paralar Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre gecikme zammı tatbik edilerek tahsil edilir. Tevkifatı yapan ilgili kuruluşların, bu görevleri süresinde yerine getirmeyen sorumlularından, tevkif etmeye ve yatırmaya mecbur oldukları paraların %10’u oranında ayrıca ceza tahsil olunur.” hükmü yer almaktadır.
17’nci maddede sayılan müessese ve kuruluşlar nezdinde bulunan para ve senetlerin varislere intikalinde öncelikle verginin ödendiğine dair bir tasdikname istenilmesi, tasdikname ibraz etmeyen varislerin istihkaklarından ise yüzde beş oranında tevkifat yapıldıktan sonra ödemede bulunulması, tevkif edilen paraların da en geç bir hafta içinde mal sandığına yatırılarak durumun bağlı bulunulan vergi dairesine bildirilmesi gerekmektedir.
Nitekim 23.09.2020 tarih ve 60938891-120.01.02.09[GVK: 3-1]-E.33826 sayılı özelge de bu yönde karar verilmiştir.
Varisler tarafından ölüm tarihi itibariyle kripto paralarının değeri beyan edilerek veraset ve intikal vergisinin ödenmiş olduğuna dair vergi dairesinden verilmiş bir tasdikname ile kripto para borsasından mal varlığı talep edilecek yada tasdikname ibraz edilmeyen durumda veraset yoluyla intikallerde yüzde beş kesinti yapılarak mal varlığı temin edilecektir.
1.2-VARİSLER TARAFINDAN SÖZ KONUSU BORSANIN BİLİNMEMESİ
Söz konusu kripto para malvarlığının tespitinde sıkıntı yaşanması durumunda, 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 589’uncu ve devamı maddeleri gereği ölüm tarihi itibariyle terekede bulunan mal ve hakların tespitine ilişkin terekenin tespiti davası açılabilir.
Nitekim Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 6’ncı Hukuk Dairesinin 2020/905 karar, 2020/1149 dosya no.lu kararında kripto paraların 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 599’uncu maddesi kapsamında terekeye dahil olduğuna dair kararı bulunmaktadır.
Terekenin tespitine müteakip varisler tarafından ölüm tarihi itibariyle kripto paralarının değeri beyan edilerek veraset ve intikal vergisinin ödenmiş olduğuna dair vergi dairesinden verilmiş bir tasdikname ile kripto para borsasından mal varlığı talep edilecek yada tasdikname edilmeyen durumda veraset yoluyla intikallerde yüzde beş kesinti yapılarak mal varlığı temin edilecektir.
2-TÜRKİYE’DE TEMSİLCİLİĞİ BULUNMAYAN, ALIM SATIMA ARACILIK EDEN KRİPTO PARA BORSALARINDA TUTULAN KRİPTO PARA MALVARLIĞI
Yukarıda belirtildiği üzere şahıslar söz konusu borsalara üye olurken borsalar tarafından çoğunlukla kimlik tespitine yönelik bilgiler alınmaktadır.
2.1-VARİSLER TARAFINDAN SÖZ KONUSU BORSANIN BİLİNMESİ
Murisin Türkiye’de temsilciliği bulanmayan, alım satıma aracılık eden kripto para borsasında kripto para mal varlığı bulunması durumunda, varisler tarafından söz konusu kripto para borsasından söz konusu mal varlığının talep edebilmesinde çeşitli zorluklarla karşılaşılabilir.
Söz konusu Türkiye’de temsilciliği bulanmayan, alım satıma aracılık eden kripto para borsalarının 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 17’nci maddesi gereği tasdikname talep etme yada tevkifat yapma yükümlülüğü bulunmamaktadır.
Kripto mal varlığı temin edilmesi durumunda, ölüm tarihi itibariyle kripto paralarının değeri veraset ve intikal vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerektiği düşünülmektedir.
Söz konusu kripto para mal varlığı temin edilememesi durumunda, 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 589’uncu ve devamı maddeleri gereği ölüm tarihi itibariyle terekede bulunan mal ve hakların tespitine ilişkin terekenin tespiti davası açılabilir.
Terekenin tespitine müteakip varisler tarafından ölüm tarihi itibariyle kripto paralarının değeri veraset ve intikal vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerektiği düşünülmektedir.
2.2-VARİSLER TARAFINDAN SÖZ KONUSU BORSANIN BİLİNMEMESİ
Yukarıda belirtildiği üzere Murisin Türkiye’de temsilciliği bulanmayan, alım satıma aracılık eden kripto para borsasında kripto para mal varlığı bulunması durumunda, varisler tarafından söz konusu kripto para borsasından mal varlığının talep edebilmesinde çeşitli zorluklarla karşılaşılabilir. Söz konusu kripto borsasının bilinmemesi durumu daha da zorlaştıracaktır.
4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 589’uncu ve devamı maddeleri gereği ölüm tarihi itibariyle terekede bulunan mal ve hakların tespitine ilişkin terekenin tespiti davası açılabilir.
Yazımızın yayınlandığı tarih itibariyle coinmarketcap.com sitesinde listelenen 409 borsa, coingecko.com verilerine göre ise 494 borsa olduğu düşünüldüğünde terekenin tespiti zorlaşacaktır.
Terekenin tespitine müteakip varisler tarafından ölüm tarihi itibariyle kripto paralarının değeri veraset ve intikal vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerektiği düşünülmektedir.
3-TRUST WALLET, METAMASK, MEW WALLET GİBİ KRİPTO PARA CÜZDANLARINDA TUTULAN KRİPTO PARA MAL VARLIĞI
Söz konusu kripto para cüzdanlarında kripto para tutulabilmektedir. Yukarıda bahsettiğimiz alım satıma aracılık eden kripto para borsalarından farklı olarak trust wallet, metamask, mew wallet gibi kripto para cüzdanlarında kimlik tespiti yapılmadan söz konusu cüzdanlara sahip olunabilmektedir.
Varis tarafından kripto para cüzdanına ulaşılabilmesini sağlayacak murise ait kurtarma ifadesi, şifre vb. bilinmediği sürece söz konusu cüzdanlara ulaşılamaz. Söz konusu kripto para cüzdanlarında kimlik tespiti yapılmadığından dolayı herhangi bir platformdan da talep edilemeyeceği düşünülmektedir. Murisin kripto mal varlığını bilmesi veya bilmemesi durumu değiştirmeyecektir.
4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 589’uncu ve devamı maddeleri gereği ölüm tarihi itibariyle terekede bulunan mal ve hakların tespitine ilişkin terekenin tespiti davası açılması, kripto mal varlığının tespitini sağlayacağı düşünülmemektedir.
Fakat varis tarafından söz konusu kripto para cüzdanlarının kurtarma ifadesi, şifre vb. bilinmesi ve söz konusu varlık temin edilebilmesi durumunda, ölüm tarihi itibariyle söz konusu kripto paralarının değeri veraset ve intikal vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerektiği düşünülmektedir.
4-SOĞUK CÜZDANLARDA TUTULAN KRİPTO PARA MAL VARLIĞI
Soğuk cüzdanları çevrimdışı cüzdanlar olarak nitelendirebiliriz. İnternet bağlantısı olmadan kripto paralar saklanabilmektedir. Yukarıda bahsettiğimiz alım satıma aracılık eden kripto para borsalarından farklı olarak soğuk cüzdanlarda kimlik tespiti yapılmamaktadır.
Yukarıda bahsettiğimiz gibi varis tarafından soğuk cüzdana ulaşılabilmesini sağlayacak murise ait kurtarma ifadesi, şifre vb. bilinmediği sürece söz konusu cüzdanlara ulaşılamaz. Söz konusu soğuk cüzdanlarda kimlik tespiti yapılmadığından dolayı herhangi bir platformdan da talep edilemeyeceği düşünülmektedir. Murisin kripto mal varlığını bilmesi veya bilmemesi durumu değiştirmeyecektir.
4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 589’uncu ve devamı maddeleri gereği ölüm tarihi itibariyle terekede bulunan mal ve hakların tespitine ilişkin terekenin tespiti davası açılması, kripto mal varlığının tespitini sağlayacağı düşünülmemektedir.
Fakat varis tarafından söz konusu soğuk cüzdanların kurtarma ifadesi, şifre vb. bilinmesi ve söz konusu varlık temin edilebilmesi durumunda, ölüm tarihi itibariyle söz konusu kripto paralarının değeri veraset ve intikal vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerektiği düşünülmektedir.
Kaynakça:
1-4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu
2-Coinmarketcap.com
3-Coingecko.com
4-Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 6’ncı Hukuk Dairesinin 2020/905 Karar, 2020/1149 Dosya No.lu Kararı
5-7338 Sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu
6-23.09.2020 Tarih ve 60938891-120.01.02.09[GVK: 3-1]-E.33826 Sayılı Özelge