Akaryakıt ve LPG Lisansına Sahip İşletmelerin Teminat Verme Yükümlülüğü
Fatih ERTÜRK
Vergi Dairesi Müdür Yardımcısı
fatiherturk29@hotmail.com
Akaryakıt ve sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) piyasasının etkin bir şekilde çalışması, piyasadaki rekabet eşitsizliğinin meydana gelmesine engel olmak, kayıt dışı ekonomi ile etkin bir şekilde mücadele edebilmek, piyasalardaki mal ve ürünlere ilişkin olarak hesaplanan özel tüketim vergisi ile katma değer vergisi başta olmak üzere doğacak vergilerin tahsilini güvence altına almak amacıyla 30.04.2021 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 7318 sayılı Vergi Usul Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile düzenlemeler yapılmıştır.
Bu kanunlarda yapılan değişikliklerle Hazine ve Maliye Bakanlığına; 4.12.2003 tarihli ve 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu ve 2.3.2005 tarihli ve 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında lisansa tabi faaliyetlerde bulunanlardan 213 sayılı Kanunun mükerrer 257 nci maddesinin birinci fıkrasının (8) numaralı bendinde yer alan hükümler çerçevesinde teminat alma yetkisi verilmiştir.
Bu çalışmamızda 7318 sayılı Kanun ile 213 sayılı Kanunda yapılan değişikliklere ilişkin açıklamalar ve uygulamaya ilişkin usul ve esasların belirlenmesi amacıyla yayımlanan 531 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer alan akaryakıt ve LPG lisansına sahip işletmelerin teminat verme yükümlülüğüne yönelik hususlar daha rahat bir şekilde anlaşılabilmesi amacıyla soru cevap şeklinde açıklanmaya çalışılacaktır.
Teminat Verme Uygulaması Ne Zamandan İtibaren Geçerli Olacaktır?
531 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin 02.09.2021 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanması ile 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu, 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında lisansa tabi faaliyetlerde bulunanlar için teminat verme yükümlülüğü başlamıştır.
Teminat Vermesi Gereken Mükellefler Kimlerdir?
5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu kapsamında,
1) Dağıtıcı,
2) Madeni yağ veya bayilik (münhasıran ihrakiye – Ülkenin karasuları ve/veya karasuları bitişiğinde deniz vasıtalarına veya hava meydanlarında yerli ve yabancı hava taşıtlarına vergili veya vergisiz sağlanan akaryakıtı ve madeni yağı- bayiliği hariç) lisansı bulunanlar ile
5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında,
1) Dağıtıcı veya LPG otogaz bayilik lisansı bulunanların
213 sayılı Kanunun mükerrer 257 nci maddesinin birinci fıkrasının (8) numaralı bendi hükümlerine göre teminat vermesi zorunludur.
Teminat Uygulaması Kapsamında Olmayan Mükellefler Kimlerdir?
– Rafinerici lisansına sahip olan mükellefler,
– Genel ve özel bütçeli idareler,
– İl özel idareleri,
– Yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıkları (YİKOB),
– Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler ile
– Sermayelerinin %51’i veya daha fazlası bunlara ait olan kuruluşlar,
bu madde kapsamında teminat verilmesi gereken lisanslara sahip olsalar dahi, teminat vermekle yükümlü değillerdir.
Ancak sermayesinin %51’i veya daha fazlası yukarıda belirtilen kurumlara ait kuruluşların bir başka şirkete iştirak etmeleri halinde bu istisna uygulanmayacaktır. Örneğin %61 hissesi Gümüşhane Belediyesine ait olan Merkez Ltd. Şti.’nin Salmankas A.Ş.’nin %29 hissesine sahip olması durumunda Salmankas A.Ş. Tebliğ kapsamında teminat vermekle yükümlü olacaktır.
Teminat Verilebilecek Değerler Nelerdir?
531 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği kapsamında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanununun 10 unca maddesinin birinci fıkrasının 1, 2, 3 ve 5 numaralı bentlerinde sayılan para, bankalar tarafından verilen süresiz teminat mektupları, Devlet İç Borçlanma Senetleri veya bu senetler yerine düzenlenen belgeler ve gayrimenkul teminatlarının biri veya birden fazlası birlikte verilebilecektir. Menkul mallar teminat olarak kabul edilmemektedir.
Verilecek banka teminat mektuplarının söz konusu tebliğ ekinde yer alan EK-1 ve EK-2 örneklerine uygun olarak kesin ve süresiz olarak düzenlenmesi ve vergi dairesi tarafından da kendi elektronik sistemlerinde yapılacak teyit sonucu kabul edilmesi gerekmektedir.
Teminat Verilecek Gayrimenkul Hangi Özellikleri Sahip Olmalıdır?
Teminat olarak verilecek gayrimenkullerin üzerinde vergi dairelerince daha önce konulmuş hacizler de dahil olmak üzere herhangi bir takyidatın (haciz, ipotek, şerh vb.) bulunmaması ve müşterek veya iştirak halinde mülkiyete konu olmaması gerekmektedir. Ancak, Tebliğ kapsamında daha önce teminat gösterilmesi üzerine vergi dairelerince haciz konulmuş olan gayrimenkullerin değerlerinin teminat tutarlarını aşan kısmı sonraki zamanlarda teminat olarak dikkate alınabilecektir.
Teminat Verilecek Gayrimenkulün Değerlemesi Nasıl Yapılacaktır?
Teminat olarak gösterilen gayrimenkullerin değerlemesi 6183 sayılı Kanun hükümleri doğrultusunda vergi dairelerince yapılacaktır. Teminat olarak alınan gayrimenkullerin rayiç değerleri, gayrimenkulün bulunduğu yerdeki 6183 sayılı Kanunun 90’ıncı maddesine göre teşkil edecek satış komisyonu tarafından aynı Kanunun 91 inci maddesi uyarınca bilirkişi mütalaası alınmak suretiyle belirlenecektir.
Üçüncü kişilere ait gayrimenkullerin de borçlu lehine teminat olarak gösterilmesi mümkün bulunmaktadır. Bu durumda Seri:A Sıra No:1 Tahsilat Genel Tebliğinin Birinci Kısım, İkinci Bölüm “1- Teminat Hükümleri” başlıklı alt bölümünde yapılan açıklamalara göre işlem yapılacaktır.
Ayrıca, üçüncü kişilerin teminat olarak vermiş olduğu gayrimenkuller üzerinde de herhangi bir takyidatın bulunmaması ve müşterek veya iştirak halinde mülkiyete konu olmaması gerekmektedir.
Mükellef lehine üçüncü kişiye ait gayrimenkulün teminat olarak gösterilmek istenmesi halinde, bu durumu belirten vergi dairesinden örneği alınabilecek bir yazının üçüncü kişi tarafından bizzat imzalanarak vergi dairesine teslim edilmesi ya da noter tarafından onaylanmış bir örneğinin vergi dairesine gönderilmesi gerekmektedir.
Teminat olarak gayrimenkul gösterilmesi halinde gayrimenkulün değer takdirine ilişkin işlemler süratle yerine getirilecek, teminat olarak gösterilen gayrimenkulün istenilen teminat tutarını karşılamadığının anlaşılması halinde, yeterli teminat alınmamış olduğu kabul edilecektir.
Teminat olarak gösterilen gayrimenkullerin rayiç değerlerinin tespiti için alınması gereken bilirkişilik hizmetine ilişkin bedelin mükellef tarafından peşin ödenmesi gerekmektedir.
Değerleme nedeniyle oluşabilecek zaman kayıpları göz önünde bulundurularak, gayrimenkul teminatları ile ilgili yapılacak olan başvurunun son güne bırakılmaması önem arz etmektedir.
Teminat Verilmesi Gereken Tutarlar Nelerdir?
– Tebliğin yayımlanma tarihi (02.09.2021) öncesi faaliyet lisansı bulunanlar 2022 yılı için 130 milyon TL’yi geçmemek üzere bir önceki hesap dönemine ait brüt satışlar toplamının yüzde 1’i kadar,
– Tebliğin yayımlanma tarihi (02.09.2021) sonrası lisans alan her dağıtıcı, lisans tarihinden itibaren bir ay içinde: 2022 yılı için 26 milyon TL,
– Tebliğin yayımlanma tarihi (02.09.2021) sonrası madeni yağ ve bayilik lisansı alanlar: 2022 yılı için 1 milyon 300 bin TL,
– Tebliğin yayımlanma tarihi (02.09.2021) sonrası LPG piyasasında lisans alan her dağıtıcı (sadece LPG dağıtıcı lisansı varsa), lisans tarihinden itibaren bir ay içinde: 2022 yılı için 6,5 milyon TL,
– Tebliğin yayımlanma tarihi (02.09.2021) sonrası LPG piyasasında lisans alan her müstakil otogaz bayisi: 2022 yılı için 650 bin TL,
– Tebliğin yayımlanma tarihi (02.09.2021) öncesi LPG piyasasında faaliyeti devam eden her dağıtıcı ve müstakil otogaz bayisinin bir önceki hesap dönemine ait brüt satışlar toplamının yüzde 0,5’i kadar,
teminat vermesi gerekmektedir.
Tebliğin yayınlanma tarihi olan 02.09.2021 tarihi sonrası yeni işe başlayan mükellefler (faaliyetine öteden bu yana devam etmekle birlikte, ilk kez teminat verilmesini gerektiren lisansa sahip olanlar dahil), teminat zorunluluğu getirilen lisanslara sahip oldukları tarihten itibaren bir ay içerisinde, sahip oldukları her lisans türü için ayrı ayrı teminat vermesi gerekmektedir.
Örneğin hem akaryakıt bayiliği, hem LPG otogaz bayiliği, hem de madeni yağ lisansı almış bir mükellefin sahip olduğu lisans türleri farklı olduğundan her bir lisans türü bakımından ayrı ayrı üç teminat vermesi gerekmektedir.
Gerek Tebliğin yayımı tarihinden önce sahip olunan gerekse Tebliğ kapsamında teminatı verilmiş olan lisanslar haricinde yeni bir lisans alınması halinde alınan lisansın sahip olunan lisanslarla aynı türden olup olmadığına bakılacak, aynı türden olmayan yeni lisanslar için teminat verilmesi gerekecektir.
Tebliğde dağıtıcı veya bayilik lisansı faaliyeti kapsamında başka faaliyetlerde bulunan mükellefler için brüt satışları toplamında bir ayrıştırmaya gidilmediğinden verilecek teminat tutarı hesaplanırken tüm faaliyetlere ilişkin brüt satışları toplamı dikkate alınacaktır.
Hangi Durumda Teminat Tutarında İndirim Uygulanabilir?
Tebliğ ile vergiye uyumlu mükellefler için verilmesi gereken teminatlarda kolaylık sağlanmıştır. Şöyle ki teminatın verileceği tarihin içinde bulunduğu yılda verilmesi gereken ve bir önceki yıla ait olan gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinde, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 121 inci maddesindeki şartları taşıyarak (beyannamenin ait olduğu yıl ve önceki son iki yıla ait vergi beyannamelerinin süresinde verilmiş olması, yine bu süreler içerisinde kesinleşmiş olması koşuluyla ikmalen, resen veya idarece yapılmış bir tarhiyat bulunmaması, beyannameler üzerine tahakkuk eden vergilerin ödenmiş olması, 1.000 TL üzerinde vadesi geçmiş borcun bulunmaması, vergi indirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile önceki dört takvim yılında 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 359’uncu maddesinde (kaçakçılık suç ve cezaları) sayılan fiilleri işlenmemiş olması ve mevzuatta belirtilen sair şartlar) vergi indirimi uygulamasından yararlanma hakkı bulunan mükellefler için verilmesi gereken teminat tutarı 1/5 oranında uygulanacaktır.
Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından tebliğ kapsamındaki mükelleflere gönderilen verilecek teminat tutarını da belirten bilgi amaçlı yazılarda, şartları sağladığı halde verilecek teminat tutarı 1/5 oranında belirtilmeyen mükellefler vergi daireleri ile iletişime geçerek gerekli şartları sağladıkları teyidini almaları durumunda, 1/5 oranında teminat verme imkanına sahip olacaklardır.
Teminatın Verilmesi Gereken Süreler Nelerdir?
5015 sayılı Kanun ile 5307 sayılı Kanun kapsamında lisansa tabi faaliyetlerde bulunanlara ilişkin teminat uygulaması kapsamında belirlenen teminatların;
a) Yeni işe başlayan mükelleflerce (faaliyetine öteden bu yana devam etmekle birlikte, ilk kez teminat verilmesini gerektiren lisansa sahip olanlar dahil), teminat zorunluluğu getirilen lisanslara sahip oldukları tarihten itibaren bir ay içerisinde,
b) Faaliyetlerine öteden bu yana devam eden mükelleflerce her yıl, hesap döneminin kapandığı ayı izleyen beşinci ayın sonuna kadar, 2022 yılı için 05.2022 tarihine kadar 2021 yılı hesap dönemine ( özel hesap dönemine tabi olanlar açısından 2021 yılında kapanan döneme) ait brüt satışlarını dikkate alarak gelir veya kurumlar vergisi (bu vergilerden mükellefiyeti bulunmayanların KDV) yönünden bağlı bulundukları vergi dairesine verilmesi zorunludur.
Mükelleflerin, vermeleri gereken teminatın, daha önce verdikleri teminat tutarından fazla olması durumunda, teminat verilmesi gereken sürede, teminatı tamamlaması gerekmektedir.
Verilen Teminatlar Hangi Şartlarda İade Alınabilir?
Mükellefin faaliyetine son vermesi, teminat verilen lisanslarının yenilenmemesi, sonlandırılması veya iptal edilmesi durumunda, vergi borcunun bulunmaması koşuluyla mükellefin talebi üzerine iade edilir.
Verilen Teminatların Vergi Borçlarına Mahsubu Mümkün mü?
Kendisinden teminat alınmış olan mükelleflerin, teminatın alındığı tarihten sonra tahakkuk eden ve süresinde ödenmeyen vergi borcu tutarının, alınan teminat tutarının %10’unu aşması halinde, teminat paraya çevrilerek 6183 sayılı Kanunun 47’nci maddesine göre mükelleflerin vergi borçlarına mahsup edilecektir. Mükelleflere tebliğ edilecek bir yazı ile bu suretle eksilen teminatın, 30 gün içinde tamamlanması istenecektir.
Sonraki Yıllarda Brüt Satışlara İstinaden Verilen Teminat Tutarı İade Alınabilir mi?
Yeni işe başlayan mükelleflerden (faaliyetine öteden bu yana devam etmekle birlikte, ilk kez teminat verilmesini gerektiren lisansa sahip olanlar dâhil) alınan teminatlar, daha sonraki dönemlerde alınması gereken teminattan fazla olması durumunda 5 yıl süreyle iade edilmez.
Teminatın Süresinde Verilmemesi, Eksik Verilmesi Durumunda Kesilecek Ceza Tutarı Nedir?
5015 sayılı Kanun kapsamında dağıtıcı, madeni yağ veya bayilik (münhasıran ihrakiye bayiliği hariç) lisansı bulunanlar ile 5307 sayılı Kanun kapsamında dağıtıcı veya LPG otogaz bayilik lisansı bulunanlardan; süresinde hiç teminat vermeyen, eksik teminat veren ya da daha önce verdikleri teminatları tamamlamaları gereken süre içinde tamamlamayanlar adına, 213 sayılı Kanunun mükerrer 355’inci maddesinin birinci fıkrası gereğince, bir önceki hesap dönemine ait brüt satışlar toplamının binde 3’ü özel usulsüzlük cezası kesilir.
Bahse konu cezanın uygulamasında, yeni işe başlayan ve işe başladığı hesap dönemi kapanmadığı için brüt satışları net olarak belli olmayan mükellefler hakkında, 213 sayılı Kanunun mükerrer 355’inci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde yer alan tutarın 10 katı tutarında -2022 yılı için 34.000 TL- ceza kesilir.
Tebliğin yayınlanması sonrası yeni işe başlayan mükellefler (faaliyetine öteden bu yana devam etmekle birlikte, ilk kez teminat verilmesini gerektiren lisansa sahip olanlar dahil) ve lisansa konu faaliyette bulunan mükelleflerin;
– Aynı türden lisansa sahip olmaları durumunda tek bir teminat vermeleri gerektiğinden, teminat verme yükümlülüğünün yerine getirilmemesi durumunda tek bir özel usulsüzlük cezası kesilecektir. Örneğin 29.01.2022 tarihinde ilk kez iki adet akaryakıt bayi lisansı alan ve teminat verme yükümlülüğünü yerine getirmeyen mükellefe tek bir lisanstan dolayı ceza uygulanacaktır.
– Farklı türde lisansa sahip olmaları durumunda her bir lisans türü için teminat verilmesi gerekmekte olup, bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi durumunda ise her bir tür için ayrı ayrı özel usulsüzlük cezası kesilecektir. Örneğin 29.01.2022 tarihinde ilk kez iki adet LPG otogaz bayiliği ve 06.02.2022 tarihinde iki adet akaryakıt bayiliği lisansı alan ve teminat verme yükümlülüğünü yerine getirmeyen mükellef adına LPG otogaz bayiliği için tek bir özel usulsüzlük cezası ve akaryakıt bayiliği lisansı için de tek bir özel usulsüzlük cezası ayrı ayrı kesilecektir.
Teminat Tutarları Hangi Oranda Artırılmaktadır?
Verilmesi gereken teminat tutarlarının belirlenmesinde göz önünde bulundurulacak azami hadler, teminatın verileceği yıla ilişkin olarak söz konusu hadlerin 213 sayılı Kanunun mükerrer 414’üncü maddesi kapsamında her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınacaktır.
Teminatın Süresinde Verilmemesi, Eksik Verilmesi Durumunda EPDK’ya Bilgi Verilecek mi?
Teminat vermekle yükümlü olmasına rağmen bu yükümlülüğü yerine getirmeyen mükelleflere ilişkin bilgiler, ilgili vergi dairesi tarafından gerekli işlemlerin yapılması için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumuna bir yazı ile bildirilir. Söz konusu mükelleflerin teminat verme yükümlülüklerini sonradan yerine getirmeleri halinde de bu durum ayrıca Enerji Piyasası Düzenleme Kurumuna bildirilir.
Teminat Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi Halinde EPDK’nın Uygulaması Nasıl Olacaktır?
Teminat verilmediğinin vergi dairesi tarafından Enerji Piyasası Düzenleme Kurumuna bildirilmesi üzerine 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanununun 20’nci maddesinin ikinci fıkrasının (h) bendi gereği piyasa faaliyeti teminat verilinceye kadar durdurulacak ve bu süre içinde söz konusu tesis veya faaliyet için başka bir gerçek veya tüzel kişiye lisans verilmeyecektir.
Adi ortaklıklar, Adi ve Eshamlı Komandit Şirketler ile Kollektif Şirketlerde Teminat Tutarı Nasıl Hesaplanacaktır?
Faaliyetlerine öteden bu yana devam eden mükelleflerden adi ortaklıklar, adi ve eshamlı komandit şirketler ile kollektif şirketler tarafından verilmesi gereken teminat, ortaklığın/şirketin brüt satışları dikkate alınarak hesaplanacaktır. Bu mükelleflerin indirimli teminat uygulamasından yararlanabilmesi için ortakların tamamının, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 121’inci maddesindeki şartları taşıması gerekmektedir.
NOT: Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumu bağlamaz; kurumun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.
Kaynakça:
– 531 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği
– 213 sayılı Vergi Usul Kanunu
– 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu
– 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun
