Yemek Bedelinin Prime Esas Kazanca Dahil Edilmesi
Özer DEMİRDİZEN
Sosyal Güvenlik Denetmeni
Mali Hukuk Bilim Uzmanı
odemirdizen@gmail.com
1. Giriş
Bilindiği üzere; işyerinde veya müştemilatında işveren tarafından yemek verilmemesi şartıyla, yemek bedeli adı altında yapılan ödemelerin fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak günlük asgari ücretin %6’sının, yemek verilecek gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak miktarı prime esas kazanca dahil edilmemekteydi. 12.05.2010 tarihli Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 97 nci maddesinin 7 nci fıkrasının a) bendinde yer alan bu hüküm, 11.11.2022 tarihli ve 32010 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan düzenlemeyle 01.12.2022 tarihinde yürürlüğe girmek üzere değiştirilmiş olup getirilen yeni düzenlemeyle; işverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi şartıyla, yemek bedeli adı altında sigortalılara veya sigortalılar için üçüncü kişilere yapılan her türlü ödemenin, günlük asgari ücretin Kurum Yönetim Kurulunca belirlenen oranının fiilen çalışılan gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak tutarının, prime esas kazanca dahil edilmeyeceği hüküm altına alınmıştır. Yani, %6 olan yemek istisna oranını belirleme yetkisi bu düzenlemeyle SGK Yönetim Kuruluna verilmiştir.
SGK Yönetim Kurulu tarafından alınan 17.11.2022 tarihli ve 2022/323 sayılı Karar ile de, yemek bedeli adı altında sigortalılara veya sigortalılar için üçüncü kişilere yapılan her türlü ödemelerin, günlük asgari ücretin %23,65’inin prime esas kazançtan istisna tutulmasına karar verilmiştir.
Yapılan bu değişiklikten de anlaşılacağı üzere işverenler tarafından; 2022/Aralık ayı öncesi dönemler için önceki düzenlemeye göre %6 oranı üzerinden, 2022/Aralık ayı ve sonrası için ise getirilen yeni düzenlemeye göre %23,65 oranı üzerinden yemek bedeli istisnası hesaplanacaktır.
Makalemizde, getirilen bu yeni düzenleme sonrasında SGK tarafından yayımlanan 2022/20 ve 2022/22 sayılı Genelgeler çerçevesinde işverenlerce sigortalılara ödenen yemek bedelinin hangi hallerde prime esas kazanca dahil edilip edilmeyeceği, dahil edilecekse ne kadarlık kısmının istisna edileceği açıklanmaktadır.
2. Sigortalıların Prime Esas Kazancına Dahil Edilmeyecek Yemek Bedelleri
İşverenlerce işyerinde veya müştemilatında kendi imkanlarıyla yemek verilmesi amacıyla işverenler tarafından ödenen yemek bedelleri sigorta primine esas kazanca dahil edilmeyecektir. Yani, işverenin çalıştırdığı sigortalılara işyerinde bulunan mutfağını ve yemekhanesini kullanmak suretiyle yemek hazırlayarak vermesi halinde yemek için yapılan giderler prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
Yemeğin işyerinde veya işyeri dışında yapıldığına bakılmaksızın işverenlerin üçüncü şahıslarla anlaşarak yemek hizmetini kendi işyerinde veya müştemilatında sunması halinde üçüncü şahıslara fatura karşılığı yapılan ödemeler de prime esas kazanca dahil edilmeyecektir. Yani, işverenin bir lokanta ile kendi işyerinde veya müştemilatında işçilerine öğle yemeği verilmesi için sigortalı başına belirli bir ücret karşılığında ödeme yapmak üzere anlaşması durumda fatura karşılığı lokantaya yapılan ödemeler sigortalıların prime esas kazancına dahil edilmeyecektir.
İşverenin işyerinde ve müştemilatında sunduğu yemek hizmeti bedelini yemek kartı/çeki/kuponu vb. araçlarla sağlaması halinde bu amaçla ödenen yemek bedelleri prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
3. İstisna Tutarı Düşüldükten Sonra Sigortalıların Prime Esas Kazancına Dahil Edilecek Yemek Bedelleri
Getirilen düzenleme sonrasında 01.12.2022 tarihi ve sonrası için yemek bedeli adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar,
Günlük İstisna Tutarı = Brüt Günlük Asgari Ücret x % 23,65
Aylık İstisna Tutarı = Ay İçinde Fiilen Çalışılan Gün Sayısı x Günlük İstisna Tutarı
Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Yemek Bedeli = Ödenen Yemek Bedeli – İstisna Tutarı,
formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.
İşverenlerce sigortalılar için işyeri veya müştemilatı dışında kalan yerlerde üçüncü kişilere yemek bedeli adı altında fatura karşılığı nakden ödeme yapılması halinde günlük brüt asgari ücretin %23,65’ inin fiilen çalışılan gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak tutar, prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
Örneğin; işveren çalıştırdığı sigortalısı için lokantadan yemek hizmeti almak için anlaşmıştır. İşveren ay içinde 22 gün fiilen çalışan sigortalı için lokantaya 2023/Ocak ayı için fatura karşılığı 1.800 TL yemek bedeli ödemiştir. Lokantadan yemek hizmeti alan sigortalı için yemek bedeli adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.
Brüt Günlük Asgari Ücret x % 23,65 = Günlük İstisna Tutarı
Günlük İstisna Tutarı x Ay İçinde Fiilen Çalışılan Gün Sayısı = Aylık İstisna Tutarı
Yemek Bedeli- Aylık İstisna Tutarı= Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Tutar
Brüt günlük asgari ücret: 10.008/30 = 333,60 TL
333,60 TL x % 23,65 = 78,90 TL (Günlük İstisna Tutarı)[*]
78,90 x 22 Gün = 1.735,80 TL (Aylık İstisna Tutarı)
1.800,00 TL – 1.735,80 TL = 64,20 TL (Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Yemek Bedeli)
Örneğin; işveren tarafından sigortalısına 2023/Ocak ayında 2.000 TL tutarında yemek bedeli ödenmiştir. Sigortalının ilgili ayda 22 gün fiilen çalıştığı göz önüne alındığında yemek bedeli adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar;
333,60 TL x % 23,65 = 78,90 TL (Günlük İstisna Tutarı)
78,90 x 22 Gün = 1.735,80 TL (Aylık İstisna Tutarı)
2.000 TL – 1.735,80 TL = 264,20 TL (Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Yemek Bedeli)
Örneğin; işveren tarafından sigortalısı için 2023/Ocak ayında yemek kartına yemek bedeli adı altında 2.300 TL yüklenmiştir. Sigortalının ilgili ayda 22 gün fiilen çalıştığı varsayıldığında yemek bedeli adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.
333,60 TL x % 23,65 = 78,90 TL (Günlük İstisna Tutarı)
78,90 x 22 Gün = 1.735,80 TL (Aylık İstisna Tutarı)
2.300 TL – 1.735,80 TL = 564,20 TL (Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Yemek Bedeli)
Yemek kartlarına/çeklerine/kuponlarına yüklenen yemek bedellerinin sigorta priminden istisna tutulabilmesi için söz konusu kartların/çeklerin/kuponların yalnızca yemek yenilmesi amacıyla kullanılması gerekmektedir.
4. Sonuç
Sonuç olarak, 01.12.2022 tarihinden itibaren uygulanmak üzere yapılan bu düzenlemeyle yemek bedeli istisnasında yaklaşık dört kat büyüklüğünde çok önemli bir artış gerçekleştirilerek bunun prime esas kazanca dahil edilmemesi hükmü getirilmiş ve hem işçi hem de işveren lehine piyasa şartlarına daha uygun bir gelişme sağlanmıştır. Ayrıca, SGK tarafından yayımlanan 2022/22 sayılı Genelge ile hangi yemek bedellerinin prime esas kazanca dahil edilmeyeceği ve hangilerinin istisna edilebileceği hususlarına da açıklık kazandırılmıştır.
[*] 5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanunun 2 nci maddesinin ikinci fıkrasında “Türk Lirası değerlerinin Türk Lirasına dönüşüm işlemlerinin ve Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerin sonuçlarında yarım Kuruş ve üzerindeki değerlerin bir Kuruşa tamamlanacağı ve yarım Kuruşun altındaki değerlerin dikkate alınmayacağı” hükme bağlanmıştır. Bu itibarla, yapılan hesaplamaların sonucunda bulunan rakamın virgülden sonra üç basamaklı çıkan ve üçüncü basamağındaki rakamı yarım kuruş ve üzerinde olan değerler bir kuruşa tamamlanmış, yarım kuruşun altındaki değerler ise dikkate alınmamıştır.
