Sercan BAKAÇ
Vergi Müfettişi
bkc.sercan@gmail.com
1. Giriş
Ülkemiz, binlerce yıllık geçmişiyle çok sayıda medeniyete ev sahipliği yapmış; bu tarihsel zenginlik, taşınmaz kültür varlıkları şeklinde günümüze kadar ulaşmıştır. Bu eserlerin korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması amacıyla bakım, onarım ve restorasyon faaliyetleri yürütülmekte; çoğu zaman kamu kurumlarının ihalesiyle gerçekleştirilen bu çalışmalar kapsamında yüklenicilere hakediş ödemeleri yapılmaktadır.
Bu ödemelere dayanak teşkil eden sözleşmeler üzerinden damga vergisi alınması ise uygulamada tartışmalara neden olmuş; gerek idare, gerek yargı nezdinde istisna hükmünün kapsamı ve damga vergisinin iade edilebilirliği konularında farklı yorumlar ortaya çıkmıştır. Özellikle bu vergilerin vergi hatası kapsamında düzeltme yoluyla iade edilip edilemeyeceği, önemli bir hukuki sorun alanına dönüşmüştür.
Bu yazıda, Danıştay’ın son kararları ışığında, korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının onarımı kapsamında yapılan hakediş ödemelerinde alınan damga vergisinin, vergi hatası kapsamında iade edilip edilemeyeceği sorunu ele alınmaktadır.
2. Damga Vergisi ve Kültür Varlıklarıyla İlgili Muafiyet Hükmü
Damga vergisi, 488 sayılı Kanun kapsamında hukuki işlemleri belgeleyen yazılı kağıtlardan alınan bir kamu geliridir. Kanunun 1. maddesine göre, (1) sayılı tabloda belirtilen kağıtlar damga vergisine tabidir. Bu belgeler, imzalanmış yazılı metinler olabileceği gibi elektronik ortamda düzenlenmiş belgeleri de kapsar.
Ancak 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 21. maddesinin üçüncü fıkrasında, tapuda “korunması gerekli taşınmaz kültür varlığıdır” kaydı bulunan taşınmazların ve bunlara ilişkin işlemlerin her türlü vergi, resim ve harçtan muaf olduğu düzenlenmiştir. Bu kapsamda, söz konusu taşınmazlara yönelik yapılan onarım ve restorasyon işlerine ilişkin hakediş ödemeleri için düzenlenen sözleşmelerin de damga vergisinden muaf olduğu görüşü ortaya çıkmıştır.
Bununla birlikte, uygulamada bazı vergi daireleri istisna hükmünün kapsamını dar yorumlayarak söz konusu sözleşmelerden damga vergisi tahsil etmiş, mükellefler de bu tahsilatın vergi hatası olduğu gerekçesiyle düzeltme yoluyla iadesini talep etmiştir.
Bu çerçevede, bu sözleşmelerin damga vergisinden muaf tutulması gerektiği yönünde uygulamada çeşitli görüşler ortaya çıkmıştır.
3. Danıştay Kararlarıyla Belirginleşen Uygulama
Uygulamada yaşanan tereddütleri gidermek amacıyla konu, Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu tarafından değerlendirilmiştir.
Danıştay, 13.11.2024 tarihli ve E:2024/5, K:2024/11 sayılı kararında, korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının restorasyonu kapsamındaki hakediş ödemelerine ilişkin damga vergisinin, 2863 sayılı Kanun’un 21. maddesinde öngörülen muafiyet kapsamında olduğu yönünde hüküm kurmuştur. Kararda, kültür varlıklarının korunmasına ilişkin işlemlerin dar yorumlanamayacağı, onarım ve restorasyon faaliyetlerinin bu korumanın ayrılmaz bir parçası olduğu ve bu nedenle damga vergisinden istisna edilmesi gerektiği vurgulanmıştır.
“Tapu kütüğüne “korunması gerekli taşınmaz kültür varlığıdır” kaydı konulmuş olan taşınmaz kültür varlıkları ile ilgili onarım ve restorasyon işleri kapsamındaki hakediş ödemelerine ilişkin damga vergilerinin de 2863 sayılı Kanun’un ilk iki fıkrası ilga edilen 21. maddesinin üçüncü fıkrasında öngörülen muafiyet hükmü kapsamında değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.” (Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu 13.11.2024 tarih E:2024/5 K:2024/11)
Bu karar doğrultusunda, Gelir İdaresi Başkanlığı da 30.12.2024 tarihli 2024/1 seri No.lu Damga Vergisi Kanunu İç Genelgesi ile, ilgili taşınmazlara yönelik onarım ve restorasyon işleri kapsamında yapılan sözleşmelerden damga vergisi alınmayacağını belirtmiştir.
4. Vergi Hatası Kapsamında İade Mümkün mü?
Damga vergisinin istisna kapsamında değerlendirilmesi gerektiği kabul edilse bile, tahsil edilmiş olan damga vergisinin Vergi Usul Kanununun vergi hatalarına ilişkin hükümleri uyarınca iadesinin mümkün olup olmadığı, başka bir tartışma konusu olmuştur.
Bu çerçevede, Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu’nun 21.05.2025 tarihli ve E:2025/11, K:2025/14 sayılı kararı belirleyici niteliktedir. Kurul; söz konusu uyuşmazlıkta, damga vergisinin istisna kapsamında olup olmadığının tespitinin, basit bir hesaplama veya maddi hata değil, hukuki yorum gerektiren bir nitelendirme sorunu olduğunu ifade etmiştir.
“Korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı niteliğinde olan taşınmazlarla ilgili olarak ihale edilen onarım ve restorasyon işleri kapsamında ödenen damga vergisi iadesi isteminin 213 sayılı vergi usul kanunu’ nda vergi hatalarının düzeltilmesi ilişkin hükümler kapsamında incelenemeyeceği yönünde giderilmesine oy çokluğuyla kesin olarak karar verilmiştir.” (Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu 21.05.2025 tarih ve E:2025/11 K: 2025/14)
Dolayısıyla, söz konusu iade taleplerinin Vergi Usul Kanununun 116. ve devamı maddelerinde düzenlenen vergi hatalarının düzeltilmesi yoluyla karşılanamayacağı, ancak vergi mahkemelerinde açılacak dava ile ileri sürülebileceği sonucuna varılmıştır.
5. Sonuç
Danıştay’ın bu kararları ve Gelir İdaresi’nin iç genelgesi birlikte değerlendirildiğinde: korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının onarımı ve restorasyonuna ilişkin sözleşmeler damga vergisinden muaftır. Ancak bu işlemler için tahsil edilmiş damga vergilerinin iadesi, vergi hatası kapsamında değil, sadece yargı yoluyla mümkün olabileceği anlaşılmaktadır.
Bu kararlar, hem vergi idaresi açısından uygulama birliğini sağlaması hem de mükellefler açısından doğru başvuru yolunun ne olduğunun netleşmesi yönünden önem taşımaktadır. Özellikle kamu kurumlarınca ihale edilen restorasyon işlerinde görev alan yüklenici firmaların bu konuda hukuki yolları doğru belirlemeleri gerektiği açıktır.
* (Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz, kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.)
Kaynakça:
— 213 sayılı Vergi Usul Kanunu
— 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu
— 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu
— Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu, 13.11.2024, E:2024/5, K:2024/11
— Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu, 21.05.2025, E:2025/11, K:2025/14
— 30.12.2024 tarih ve 2024/1 seri No’ lu Damga Vergisi Kanunu İç Genelgesi
[vc_row][vc_column][vc_message message_box_color=”juicy_pink”] Sorumluluk Beyanı ve Hukuki Haklarımız [/vc_message][vc_column_text]