Yazma ve Nadir Basma Eserlerin Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmelik
05 Eylül 2025 Tarihli Resmi Gazete
Sayı:
Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığından:
BİRİNCİ BÖLÜM
Başlangıç Hükümleri
Amaç ve kapsam
MADDE 1- (1) Bu Yönetmeliğin amacı ve kapsamı; gerçek veya tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşlarında bulunan yazma ve nadir basma eserlerin tespit, tescil ve yazma eser kütüphanelerine alınması hakkında usul ve esasları belirlemektir.
Dayanak
MADDE 2- (1) Bu Yönetmelik, 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ve 4 sayılı Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 724 üncü maddesinin ikinci fıkrası ve 796 ncı maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 3- (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bakanlık: Kültür ve Turizm Bakanlığını,
b) Başkan: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanını,
c) Başkanlık: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığını,
ç) Daire Başkanı: Başkanlık Yazma ve Nadir Eserler Dairesi Başkanını,
d) Daire Başkanlığı: Başkanlık Yazma ve Nadir Eserler Dairesi Başkanlığını,
e) Eser: Yazma eser ile nadir basma eserleri,
f) Eser tescil komisyonu: Daire Başkanlığı, bölge ve bağlı kütüphane müdürlüklerinde görev yapan yazma eser uzmanı, yazma eser uzman yardımcısı, kütüphaneci, mütercim ve restoratör kadrolarında görev yapan personelden oluşan komisyonu,
g) Eser tescil üst komisyonu: Eser tescil komisyonu kararlarına itiraz edilmesi halinde oluşturulan, yazma eser uzmanı ve yazma eser uzman yardımcısı kadrolarında görev yapan personelden oluşan komisyonu,
ğ) Nadir basma eser: 1/11/1928 tarihli ve 1353 sayılı Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce basılmış olan kitap, kitapçık ve nadir basma süreli yayınlar ile başka dilde yazılan kitapları,
h) Taşınır geçici alındısı: Tescil edilmek üzere, Daire Başkanlığı ve taşra birimlerine getirilen eserlerin geçici olarak teslim alınmasında düzenlenen belgeyi,
ı) Taşra teşkilatı: Başkanlığa bağlı bölge müdürlükleri ve yazma eser kütüphane müdürlüklerini,
i) Tescil: Gerçek veya tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşlarında bulunan yazma ve nadir basma eserlerin bibliyografik künyelerinin tespit edilmesi, bunların içerisinde kütüphane koleksiyonlarını tamamlayıcı nitelikte olanların bölge veya bağlı kütüphane müdürlükleri tarafından kütüphane koleksiyonlarına kaydı, sahiplerine geri verilenlerin tescile tabi yazma/nadir basma eser belgesi ile belgelenmesi ve belgenin bir nüshasının tescili yapan Birimin arşivinde muhafaza edilmesini,
j) Tescil dışı eser belgesi: Tescil edilmesine lüzum görülmeyen eserler için verilen tescil dışı kaldıklarına dair belgeyi,
k) Yazma eser: Elle yazılmış olan ve sanatsal, tarihsel ya da içerik değeri haiz kitap, mecmua, risale, hat levha, hilye, müsvedde, belge, mektup, ferman, berat ve benzeri eserleri,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Eser Tescil Komisyonunun Kurulması ve Kararları ile
Kararlara İtiraz Usul ve Esasları
Eser tescil komisyonu
MADDE 4- (1) Daire Başkanlığı veya taşra teşkilatına teslim edilen eserlerin, tescile tabi yazma/nadir basma eser olup olmadığını tespit etmek için Daire Başkanlığı veya taşra teşkilatı tarafından eser tescil komisyonu kurulur.
(2) Eser tescil komisyonu yazma eser uzmanı ve yazma eser uzman yardımcısı ile kütüphaneci, mütercim ve restoratör kadrolarından olmak üzere en çok beş kişiden oluşur. Komisyonda üyeler arasından bir kişi komisyonu oluşturan birim tarafından başkan olarak belirlenir.
(3) Taşra teşkilatı birimlerinde oluşturulan komisyon hususunda Daire Başkanlığına bilgi verilir.
(4) Gerekli görüldüğü takdirde, komisyonda görevlendirilmek üzere Bakanlıktan kültür ve turizm uzmanı, kültür ve turizm uzman yardımcısı, restoratör, mütercim, arkeolog, kütüphaneci, kitap patoloğu, müze araştırmacısı ve folklor araştırmacısı kadrolarından personel veya üniversitelerin ilgili bölümlerinden öğretim üyeleri talep edilebilir.
(5) Eser tescil komisyonu kararlarını salt çoğunlukla alır, eşitlik halinde komisyon başkanının kullandığı oy yönünde çoğunluk sağlanmış sayılır. Komisyon ilk toplantı tarihinden itibaren otuz gün içerisinde karar verir.
Komisyon kararlarına itiraz
MADDE 5- (1) Eser tescil komisyonu kararına, bu karara katılmayan üye ve tescil talebinde bulunan tarafından itirazda bulunulabilir. Karara katılmayan üye, karar tarihinden itibaren; tescil talebinde bulunan ise kararın kendisine tebliğinden itibaren otuz gün içinde Başkanlığa sunulacak bir dilekçeyle komisyon kararına itiraz edebilir. İtiraz üzerine Başkanlıkça otuz gün içinde eser tescil üst komisyonu oluşturulur. Başkanlık, itiraz edilmese dahi gerekli görmesi halinde eser tescil üst komisyonu oluşturabilir.
(2) Eser tescil komisyonu kararına, tescil talebinde bulunan tarafından itirazda bulunulması halinde, eser tescil üst komisyonunun ulaşım ve konaklama gibi her türlü gideri ilgili mevzuatına göre ödenir.
(3) Eser tescil üst komisyonu; yazma eser uzmanı ve yazma eser uzman yardımcılarından olmak üzere en çok beş kişiden oluşur. Komisyonda üyeler arasından bir kişi Başkanlıkça başkan olarak belirlenir.
(4) Gerekli görüldüğü takdirde, eser tescil üst komisyonunda görevlendirilmek üzere Bakanlıktan kültür ve turizm uzmanı, kültür ve turizm uzman yardımcısı, restoratör, mütercim, arkeolog, kütüphaneci, kitap patoloğu, müze araştırmacısı ve folklor araştırmacısı kadrolarından personel veya üniversitelerin ilgili bölümlerinden öğretim üyeleri talep edilebilir.
(5) Eser tescil üst komisyonu kararlarını salt çoğunlukla alır, eşitlik halinde komisyon başkanının kullandığı oy yönünde çoğunluk sağlanmış sayılır. Komisyon ilk toplantı tarihinden itibaren otuz gün içinde karar verir. Eser tescil üst komisyonu kararları kesindir.
(6) Eser tescil komisyonunun kararlarına karşı birinci fıkrada yer alan süreler içinde itirazda bulunulmaması halinde karar kesinleşir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Yazma ve Nadir Basma Eserlerin Tescili ile
Eserlerin Kütüphanelere Alınması
Emanete alma
MADDE 6- (1) Daire Başkanlığı veya taşra teşkilatına getirilen yazma ve nadir basma eserler, kayıt numarası verilerek emanete alınır ve söz konusu eserleri getirenlere, Daire Başkanlığı veya ilgili müdürlüklerce taşınır geçici alındısı verilir.
(2) Daire Başkanlığı veya taşra teşkilatına emanet bırakılan, ancak bir yıl içinde sahipleri tarafından geri alınmayan yazma ve nadir basma eserler kütüphanelerde korunabilir, durumlarına uygun olarak kayıt altına alınabilir.
Yazma ve nadir basma eserlerin tescili
MADDE 7- (1) İçerik açısından, tarihi ve sanatsal bakımdan istisnai olarak değerlendirilen eserlerin tesciline, eser tescil komisyonu karar verir.
(2) Tescili yapılan eserler için, EK-1’de yer alan Tescile Tabi Yazma/Nadir Basma Eser Belgesi hazırlanır. Belgenin bir örneği eser tescil komisyonu tarafından arşivde dosyalanır. Ayrıca tescil edilen her bir eserin dijital kopyası hazırlanarak arşivde saklanır. Dijitalleştirilen eserler, eser sahibinin izni alınarak, Başkanlık yazma eserler veri tabanında kullanıcıların hizmetine sunulur.
(3) Özel niteliği olan veya nicelik bakımından yekûn teşkil eden eserler, Daire Başkanlığı tarafından oluşturulacak komisyonca bulundukları mahallerde tescil edilebilirler.
(4) Daire Başkanlığı veya taşra teşkilatı tarafından tescili yapılan eserler denetlemeye tabidir.
Tescil dışı bırakılan eserler
MADDE 8- (1) Tescil dışı bırakılan yazma ve nadir basma eserler, eser tescil komisyonu tarafından, sahiplerine EK-2’de yer alan Tescil Dışı Eser Belgesi ile iade edilir. Ancak yanıltıcı nitelikleri sebebiyle piyasada dolaşımı uygun görülmeyen tescil dışı bırakılan eserler Daire Başkanlığı veya taşra teşkilatı tarafından alıkonulabilir. İlgili birimleri yanıltmak amacıyla sahte eser getirdiği tespit edilenler hakkında suç duyurusunda bulunulur.
Tescile tabi olup kütüphanelere alınmasına gerek görülmeyen eserler
MADDE 9- (1) Yazma ve nadir basma eserlerden kütüphanelere alınması gerekli görülmeyenler ile bu nitelikte olup da sahiplerince Başkanlığa satılmak istenmeyen yazma ve nadir basma eserler için EK-1’de yer alan Tescile Tabi Yazma/Nadir Basma Eser Belgesi düzenlenerek iade edilir.
(2) EK-1’de yer alan Tescile Tabi Yazma/Nadir Basma Eser Belgesi alanlar tescili yapan Başkanlık birimlerine en az üç yılda bir eserin kendisinde bulunduğuna dair bildirimde bulunur, gerektiğinde Daire Başkanlığı veya ilgili müdürlük bu süre dolmadan da denetim yapabilir veya bildirimde bulunulmasını isteyebilir. Belgede belirtilen yazma/nadir basma eseri kaybedenlere ve zarar verenlere değeri ödetilir.
(3) Tescil edilen yazma/nadir basma eserin sahiplik durumunun değişmesi halinde, tescili yapan Başkanlık birimine otuz gün içerisinde bildirilmesi gerekir.
Kütüphanelere alınma
MADDE 10- (1) Tescil edilmek üzere Daire Başkanlığı veya taşra teşkilatı birimlerine getirilen eserlerden, kütüphane koleksiyonlarını tamamlayıcı nitelikte olduğu tespit edilenler, Başkanlık tarafından satın alınır veya bağış olarak kabul edilir.
(2) Kütüphane koleksiyonlarını tamamlayıcı nitelikteki yazma/nadir basma eserlerin Başkanlık tarafından satın alınması veya bağış olarak kabul edilmesi, 4/9/2014 tarihli ve 29109 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Eser Sağlama Kurulu Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre yerine getirilir.
(3) Tescil edilmek üzere Daire Başkanlığı veya taşra teşkilatı birimlerine getirilen eserlerden, vakıf kaydı ve/veya vakıf mührü bulunanlar Başkanlıkça muhafaza edilerek adli makamlara bildirilir. Başkanlık koleksiyonlarına ait olduğuna ilişkin bir ibare ve/veya mühür taşıyan yazma ve nadir basma eserler Daire Başkanlığı veya ilgili müdürlüklerce alıkonulabilir.
Tescil ve bildirim zorunluluğu
MADDE 11- (1) Koleksiyonculuk yapan gerçek ve tüzel kişiler, yazma eserlerden oluşan koleksiyonlarını Daire Başkanlığı veya taşra teşkilatına tescil ettirmek zorundadırlar.
(2) Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler satacakları eşya ve terekeler arasında bulunan veya yapacakları müzayedelerdeki satışlara konu olan yazma ve nadir basma eserler ile koleksiyonları, önce Daire Başkanlığı veya taşra teşkilatı birimlerine haber vermeye ve göstermeye mecburdurlar. Daire Başkanlığı veya ilgili müdürlükler tarafından görevlendirilecek en az iki uzmandan oluşan komisyon, müzayedeye çıkacak yazma ve nadir basma eserleri inceler. Bu komisyon incelenen eserler içerisinde tescil edilmesi gerekli olanları Daire Başkanlığı veya ilgili müdürlüklere yazılı olarak bildirir. Bu eserler Daire Başkanlığı veya ilgili müdürlükler bünyesinde oluşturulacak eser tescil komisyonu tarafından tescil edilir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Rüçhan hakkı
MADDE 12- (1) Yazma ve nadir basma eserlerde Başkanlığın, 2863 sayılı Kanunun 24 üncü maddesi kapsamında rüçhan hakkı saklıdır.
Gizlilik ve tarafsızlık ilkesi
MADDE 13- (1) Komisyon üyeleri, eserlerin tespit ve tescili sırasındaki bilgileri ilgili olmayan kişilere açıklayamazlar. Çalışmalar herhangi bir yakınlık bağı gözetmeksizin tarafsızca yapılır.
Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı ile protokol
MADDE 14- (1) Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı envanterinde bulunan bu Yönetmelik kapsamındaki yazma ve nadir basma eserlerle ilgili yapılacak işlemlere ilişkin Başkanlık ile Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı arasında protokol düzenlenir.
Yürürlük
MADDE 15- (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 16- (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanı yürütür.