Talha APAK
Yeminli Mali Müşavir
E. Öğretim Görevlisi
Alomaliye.com Yayın Kurulu Başkanı
t.apak@apakymm.com
Globalde, ekonominin %98’inden fazlasını temsil eden 130 ülke “dijital para” sistemini araştırmakta, 11 ülke ise dijital paralarını piyasaya sürmüş bulunuyor. G20 ülkelerindeki dijital para çalışmalarında ise Türkiye’nin de yer aldığı 9’u pilot, 10’u geliştirme, 1’i ise araştırma aşamasındadır.
2023 itibariyle 43 ülkenin perakende, 8 ülkenin toptan, bunların arasından 29 ülkenin ise her ikisi için çalışmalarını devam ettirdiği bilinmektedir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), mevcut ödemeler altyapısını tamamlayıcı bir çözüm olarak dijital Türk lirasının uygulanabilirliğini değerlendirmek amacıyla çalışmalar yürütmektedir.
Dijital para nedir?
Dijital para, dijital ortamlarda yer alan internet tabanlı bir para birimidir. Dijital paralar geleneksel paranın tüm özelliklerini taşımanın yanı sıra kendine özgü yenilikleriyle belirli farklılıklara sahiptir. Dijital paraların özellikleri ve yapısı kullanıcılarına yüksek işlem hızı ve işlem kolaylığı sağlamaktadır.
Elektronik ortamlarda online olarak ödeme yapılabilen paralar sadece bu ortamlarda bulunan kişiler tarafından kullanılabilmektedir. Dijital para kullanarak fatura ödemek, para transferi gerçekleştirmek ya da alışveriş yapmak mümkündür. Kâğıt yerine bilgisayar dosyaları kullanan dijital paraların şifrelenmiş yapıları geleneksel paralara oranla daha güvenlidir. Geleneksel paralara oranla kopyalanması ve çalınması çok daha zor olan dijital paranın örneklerinden bir tanesi de banka hesaplarında duran paralardır.
Türk Lirası dijital çalışmalarında neredeyiz?
İlk olarak 2021 yılında ASELSAN, HAVELSAN ve TÜBİTAK ile mutabakat zabıtları imzalanarak “Dijital Türk Lirası İş Birliği Platformu” kurulmuştur. Dijital Türk Lirası Projesi’nin ilk fazında, perakende ödemeler üzerinde yoğunlaşılmıştır.
2022 yılı itibarıyla gerekli altyapılar hazırlanmış ve gerçekleştirilen pilot testlerde Dijital Türk Lirası Sistemi üzerinden ilk başarılı ödeme işlemleri gerçekleştirilmiştir. 2023 yılında da pilot testlere devam edilerek ilk fazın başarıyla sonuçlandırılmasının ardından Dijital Türk Lirası Birinci Faz Değerlendirme Raporu yayımlanmıştır. Elde edilen veriler ışığında, ikinci faz çalışmaları başlatılmıştır. Söz konusu fazda, teknoloji, iktisat ve hukuk boyutlarında halihazırda yürütülmekte olan çalışmaların yanı sıra yeni kullanım senaryolarını da kapsayan projelerin geliştirilmesi ve Dijital Türk Lirası Projesi ekosisteminin ilave katılımlarla zenginleştirilmesi planlanmıştır.
Son olarak 3 Eylül 2025 tarih ve 2025-46 sayılı basın duyurusuyla; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), özel sektörü Dijital Türk Lirası Projesi ekosistemine davet etmektedir. Böylelikle, Türkiye’de hızla gelişen finansal teknolojiler ekosisteminin önemli bir parçası olması hedeflenmektedir. Çağrı kapsamında başvuran projeler, TCMB tarafından yapılacak değerlendirmelerde uygun görülmesi durumunda Dijital Türk Lirası Projesi ekosistemine dahil edilebilecektir.
Başvuru şartı
Başvurular proje bazlı olacaktır. Yalnızca aşağıdaki kuruluşların yaptığı başvurular dikkate alınacaktır,
– Bankalar
-Ödeme kuruluşları
-Elektronik para kuruluşları Kuruluşlar, başvuru şartını sağlayan diğer kuruluşlarla ortak proje başvurusunda bulunabileceği gibi bu şartı sağlamayan teknoloji çözüm sağlayıcılarıyla birlikte de başvuru yapabilecektir.
Süreç ve takvim
Süreç üç aşamadan oluşmaktadır. Başvurular gerek ilk aşama gerekse hak kazanıldığı takdirde sonraki aşamalarda aşağıdaki “Takvim” bölümünde yer alan ilgili tarihler arasında ve gerekli dokümanlar ile e-posta yoluyla yapılacaktır. Her aşamada, başvuru tarihleri sonuna kadar, eklenen belgelerde değişiklik yapılabilecek veya başvuru geri çekilebilecektir. Kuruluşlar en fazla üç proje ile başvurabilecektir.
SÜREÇ ve TAKVİM
İktibas Dünya Gazetesi