Mintez ŞİMŞEK
MEB İLKSAN Genel Müdürü
mintezsimsek@gmail.com
Kamuoyunda yaygın olarak, “Özel Üniversite” adıyla da bilinen, Vakıf Yükseköğretim Kurumları; vakıflar tarafından kazanç amacına yönelik olmamak şartı ile kurulan üniversiteler ile yüksek teknoloji enstitüleri ve bunların bünyesinde yer alan fakülteler, enstitüler, yüksekokullar, meslek yüksekokulu konservatuarlar, araştırma uygulama merkezleri ile bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsüne bağlı olmayan meslek yüksekokulları olup bu kurumların idare ve işleyişine ilişkin temel hususlar; 2547 Saylı Yükseköğretim Kanunu ile 31.12.2005 tarih ve 26040 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmak sureti ile yürürlüğe konulan Vakıf Yükseköğretim Kurumları Yönetmeliği ile belirlenmiştir.
Vakıflar tarafından kurulacak olan yükseköğretim kurumları, ancak 2809 sayılı Yükseköğretim kurumları teşkilatı kanununda değişiklik içeren kanunlarla kurulabilmekte olup yükseköğretim kurumu kurmak isteyen vakıf veya müşterek kurucu vakıfların, yükseköğretim kurumu kurmaya ilişkin başvurularının değerlendirmeye alınabilmesi için 01.01.2025’den itibaren asgari net mal varlığı toplamının; üniversite için 2.275.993.187,50-TL meslek yüksekokulu için ise 1.137.996.634,68- TL olması gerekmektedir.
Vakıf yükseköğretim kurumları; 2809 sayılı Yükseköğretim Kurumları Teşkilatı Kanununa eklenen kuruluş maddesinin Resmî Gazete’de yayımlanması ile birlikte, müstakil bir tüzel kişilik hüviyeti kazanırlar ve kendilerini kuran vakıf veya vakıfların varlığından ayrılarak, “kamu tüzel kişiliğini haiz” yeni bir hukuki kimliğe bürünürler. Vakıf yükseköğretim kurumları, devlete ait yükseköğretim kurumlarına yasalarla tanımlanmış olan tüm mali kolaylıklar ile muafiyetler ve istisnalardan da aynen yararlanırlar.
Bu makalemizde; Vakıf Yükseköğretim kurumlarına, yapılan bağış ve yardımların mahiyeti ile söz konusu bağış ve yardımların, gelir vergisi matrahı ile kurum kazancının tespitinde, indirim konusu yapılabilmesine ilişkin bazı temel esaslar izah edilmeye çalışılacaktır.
1: Vakıf yükseköğretim kurumları ve bunlara bağlı kuruluşlara yapılacak olan her türlü bağış, yardım ve vasiyetler; vergi, resim, damga resmi ve harçlardan muaftır.
Bağış ve vasiyetlerin kullanılmasında, bağış ve vasiyet yapanların koydukları ve kanunlara göre geçerli sayılan kayıtlara ve şartlara uyulur.
2: 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanununun 56. Maddesi (Mali Kolaylıklar)’nin “b” bendi “gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından üniversitelere ve yüksek teknoloji enstitülerine makbuz karşılığında yapılacak bağışlar, gelir ve kurumlar vergisi kanunları hükümlerine göre yıllık beyanname ile bildirilecek gelirden ve kurum kazancından indirilir” hükmü ve yine bu kanunun, Ek 7’nci Maddesi “Vakıflarca kurulacak yükseköğretim kurumları, bu kanunun 56. Maddesinde yer alan mali kolaylıklardan, muafiyetlerden ve istisnalardan aynen istifade ederler” amir hükmü gereğince;
Kurumlar Vergisi veya Gelir Vergisi Mükelleflerinin,
Vakıf yükseköğretim kurumlarına, ayni veya nakdi olarak yapacakları bütün bağış veya yardımlar; Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları hükümlerine göre yıllık beyanname ile bildirilecek olan gelirden veya kurum kazancından indirilebilmektedir.
3: 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanununun 56’ıncı maddesi ile aynı kanunun, Ek 7’nci Maddesi gereğince; kamu kurum ve kuruluşlarına tanınan tüm kolaylık, istisna ve muafiyetlerden yararlanan vakıf yükseköğretim kurumları tarafından;
“Kendi bünyeleri dahilinde, eğitim ve/veya sağlık hizmetleri faaliyet alanları kapsamında hizmet üretmek maksadı ile kurulan, iktisadi nitelikli kurum ve kuruluşlara”
Yapılacak olan ayni ve nakdi tüm bağışlar;
Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları hükümlerine göre yıllık beyanname ile bildirilecek olan gelirden ve kurum kazancından indirilebilmektedir.
4: Vakıf yükseköğretim kurumları tarafından, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun, “Muafiyetler” başlıklı 4’cü maddesinin; 4 /1-a ve 4/1-b maddelerinde sayılmak sureti ile belirlenen;
“tarım ve hayvancılığı, bilimi, fennî ve güzel sanatları öğretmek, yaymak, geliştirmek ve teşvik etmek amacıyla işletilen okullar, okul atölyeleri, konservatuvarlar, kütüphaneler, tiyatrolar, müzeler, sergiler, numune fidanlıkları, tohum ve hayvan geliştirme ve üretme istasyonları, yarış yerleri, kitap, gazete, dergi yayınevleri ve benzeri kuruluşlar, ile
“genel insan ve hayvan sağlığını korumak ve tedavi amacıyla işletilen hastane, klinik, dispanser, sanatoryum, huzurevi, çocuk bakımevi, hayvan hastanesi ve dispanseri, hayvan bakımevi, veteriner bakteriyoloji, seroloji, distofajin kuruluşları ve benzeri kuruluşlar”
Faaliyet alanları kapsamı dışında kalan diğer sektörlerdeki,
Ticari, sınai veya zirai faaliyetler çerçevesinde, her ne ad ve amaçla kurulmuş olursa olsun, bu iktisadi işletmeler ile şirket ve/veya iştiraklere yapılacak olan bağış veya yardımların gelir veya kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılması mümkün değildir.
5: Danıştay Dördüncü Dairesinin; 08.12.1999 tarihli ve E:1999/1723 K:1999/4373 sayılı kararları ışığında;
Vakıf yükseköğretim kurumları ve bunlara bağlı kuruluşlara yapılacak olan her türlü bağış ve yardımlar; kurumun hasılatından gider olarak değil, hasılattan diğer giderlerin düşülmesinden sonra kalan, vergiye tabi kurum kazancı miktarından indirilebilmektedir.
Bu itibarla, Vakıf yükseköğretim kurumlarına bağış yapanların, bağışın yapıldığı döneme ilişkin faaliyetlerinin zararla sonuçlanmış olması veya gelirin/kurum kazancının yetersiz olması nedeniyle, indirilemeyen bağış ve yardımların, daha sonraki yıllarda indirim konusu yapılması veya zarar olarak devretmesi mümkün değildir.
6: Danıştay Dördüncü Dairesinin 08.12.1999 tarihli ve E:1999/1723 K:1999/4373 sayılı kararı;
“2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanununun 56/b maddesinde, … Anılan hükme göre bağış nedeniyle yapılacak indirime, üzerinden kurumlar vergisi hesaplanan kurum kazancının esas alınması gerekir. Kurum kazancı ise Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 13, 14 ve 15 inci maddelerine göre bir hesap dönemine ait bilançonun net aktif tutarından, bilançoda yer alan borçların düşülmesi sonucu bulunan farka işletmeden çekilen değerlerin eklenmesi, işletmeye eklenmiş değerlerin düşülmesi, kanunen kabul edilen ve edilmeyen indirimlerin dikkate alınması ve vergiden müstesna kazanç ve iratların düşülmesi sonucu ortaya çıkan ve üzerinden kurumlar vergisi hesaplanan miktardır.” ile yapılan tespit ışığında;
Vakıf yükseköğretim kurumlarına yapılan aynî veya nakdî bağış tutarının, beyannamede kanunen kabul edilmeyen giderler (KKEG) ilave edilmiş olan matrahtan indirilmesi gerekmektedir.
7: Gelir veya Kurumlar vergisi mükelleflerince, vakıf yükseköğretim kurumlarına yapılacak olan ayni ve nakdi bağışların, gelir vergisi matrahının veya kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılabilmesi için beyannamede ayrıca gösterilmesi şarttır.
8: Vakıf yükseköğretim kurumlarına yapılacak olan ayni ve nakdi bağışların, Gelir veya Kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınabilmesi için, bağışa konu malların içeriği ile bağış muhteviyatının kurumca teslim alındığına ilişkin tesellüm belgesi düzenlenmesi şarttır.
9: Vakıf yükseköğretim kurumlarına yapılacak olan bağışlara ilişkin olarak, bağış yapan taraflar ile vakıf yükseköğretim kurumu arasında; bağışın şekil ve usul şartlarının belirlenmesi amacı ile düzenlenecek olan her türlü sözleşmeler, Damga Vergisinden istisnadır.
10: Vakıf yükseköğretim kurumları, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunun 17/1/a bendinde sayılan kurum ve kuruluşlar arasında olup aynı kanunun 17/2/b maddesi amir hükmü gereği, bu kurum ve kuruluşlara bedelsiz olarak yapılan her türlü mal teslimi ve hizmet ifaları Katma Değer Vergisinden istisnadır.
Bu itibarla vakıf yükseköğretim kurumlarına bedelsiz olarak yapılacak olan her türlü mal ve hizmet ifaları için düzenlenecek olan faturalarda, Katma Değer Vergisi hesaplanmayacağından, bağışa konu mal veya hizmetler için bağışçı tarafından, evvelce yüklenilen Katma Değer Vergisinin, indirim konusu yapılması da mümkün olmayacaktır.
11: Vakıf yükseköğretim kurumlarına yapılan bağış ve yardımlar; hiçbir suretle kurucu vakıf veya vakıfların hesaplarına intikal ettirilemez, bağış olarak alınan her türlü emval, kurucu vakıf veya vakıflara kısmen veya tamamen devredilemez, kullanımlarına verilemez.
12: Vakıf yükseköğretim kurumlarına yapılan nakdi bağış ve yardımların matrahtan indirilebilmesi; bağışı kabul eden vakıf yükseköğretim kurumlarınca, nakdi tahsilatın yapıldığına ilişkin olarak düzenlenerek bağışçıya verilen makbuzla veya bahse konu nakdi bağışın, bankalarda vakıf yükseköğretim kurumlarınca açılmış bulunan hesaplara yatırıldığına ilişkin banka dekontu ile belgelendirilmesi şartıyla mümkündür.
13: Vakıf yükseköğretim kurumlarına yabancı para cinsinden yapılan nakdi bağış ve yardımların indirim konusu yapılmasında; nakdi bağış ve yardımın yapıldığı tarihteki T.C. Merkez Bankasınca ilan edilen döviz alış kuru esas alınarak, Türk lirasına çevrilen tutarlar dikkate alınır.
14: Vakıf yükseköğretim kurumlarına yapılan ayni bağışlar; bağışa konu malların içeriğine ve ilgili kurumlarca teslim alındığına ilişkin belge düzenlenmesi kaydıyla indirim olarak dikkate alınabilecektir.
Ayni bağış veya yardımın, işletmenin aktifinden veya stokundan çekilerek bağışlanmış olması durumunda; mükelleflerin işletmeden çekip bağışladıkları değerler için fatura düzenlemesi, düzenlenen faturanın arka yüzüne faturada belirtilen değerlerin, bağış veya yardım olarak alındığına ilişkin olarak vakıf yükseköğretim kurumu tarafından şerh konularak, yetkili kimseler tarafından imzalanmış olması gereklidir.
Ayni bağış veya yardımların, dışarıdan temin edilerek yapılması durumunda; vakıf yükseköğretim kurumu tarafından teslim alınacak değerlerin teslimine ilişkin olarak, içeriğinde bağışlanan emvalin kıymet veya değeri ile cinsi ve miktarının tereddüde mahal bırakmayacak şekilde belirtilmiş olduğu bir teslim belgesinin düzenlenmesi ve bağışlanan değerlere ilişkin olarak düzenlenmiş olan faturaların arka yüzünün, bağışı teslim alan vakıf yükseköğretim kurumu yetkililerince imzalanması gerekmektedir.
15: Vakıf yükseköğretim kurumlarına, bağış veya yardım olarak teslim edilen ayni mal veya hakların kıymeti; maliyet bedeli veya kayıtlı değeri olarak kabul edilir. Şayet bu değer mevcut değilse, Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre takdir komisyonlarınca tespit edilecek değeri esas alınır. Bağışlanan mal, ticari işletemeye dahil olan mallardan ise bu malların maliyet bedeli, GVK 40’ıncı maddesi çerçevesinde gider kaydedilir. Bu işlem, faturanın bir yandan gelir bir yandan da gider kaydedilmesi suretiyle gerçekleştirilir.
16: Vakıf yükseköğretim kurumlarına ayni bağış olarak teslim edilen mal, amortismana tabi iktisadi bir kıymet ise bağışın parasal karşılığının tespiti, ilgili sabit kıymetin aktif değerinden birikmiş amortismanının düşülmesi ile gerçekleştirilir.
17: Vakıf yükseköğretim kurumları tarafından, ekonomik gerekçeler ve ticari maksatlarla kurulan ve vakıf yükseköğretim kurumunun tüzel kişiliğinden ayrı bir tüzel kişiliğe sahip olan şirketlerin, kendi ortakları hükmünde olan vakıf yükseköğretim kurumlarına yaptıkları ayni ve nakdi bağışlar;
Peçeleme (vergi yükümlülerinin özel hukuktaki sözleşme serbestîsini kullanarak, haksız vergisel çıkar sağlamak amacıyla vergi kanunlarını dolanmaları) olarak addedildiğinden, bağışçı şirketin yıllık kazancının tespitinde indirim konusu yapılamamaktadır.
Konuya ilişkin olarak, Danıştay 9. Dairesince alınan 21.10.2024 tarihli, 2023/3430 Esas ve 2024/5568 No.lu Karar ‘da;
“Herhangi bir sosyal amacı bulunmayan, tam tersine her zaman ekonomik veya ticari amaçlarla kurulan ve ortaklarına kâr payı dağıtmakla borçlu ya da sorumlu olan davacı şirketin elde ettiği kazancı ortaklarına kâr payı olarak dağıtmak yerine yıllar boyunca ve düzenli bir şekilde esasen vakfa ait iktisadi (ticari) işletme niteliğindeki vakıf üniversitesine bağışlaması, kâr elde etmek amacıyla kurulan şirketler açısından mali anlamda başka bir karşılık taşımayıp vergi normlarını dolanmak amacıyla başvurulduğu açık olan bağışlama işleminin “peçeleme işlemi” olarak kabul edilmesi bir zorunluluk arz etmektedir.
Davacı şirket hakkındaki vergi inceleme raporu ile … Holding A.Ş. Hakkındaki görüş ve öneri raporundaki tespitler uyarınca, davacı şirket tarafından, ortaklara dağıtılabilecek nitelikte kâr ve likidite mevcut olmasına rağmen ortaklara ve … Holding’in %99,9 oranında ortağı olması dolayısıyla xxxxxxx… Üniversitesine yıllar boyunca herhangi bir şekilde kâr payı dağıtılmamasının, yıllar boyunca ortaklarına kâr payı dağıtmayan davacı şirketin bir yandan da ortak konumundaki xxxxxxx Üniversitesine düzenli olarak yüksek miktarlarda bağış yapılmasının öncelikle iktisadi, ticari ve teknik icaplara, yani hayatın olağan akışına büyük bir aykırılık teşkil ettiği, bu suretle hem vakıf üniversitesine yapılan bağış tutarının yukarıda yer alan mevzuat kapsamında kurum kazancından diğer indirim olarak düşülmesi ve hem de kâr payı ödemesi halinde Holdingin hakim ortağı konumundaki Vakıf Üniversitesi üzerinde nihai yük olarak kalacak olan % 10 oranındaki gelir (stopaj) vergisinin bertaraf edildiği açıktır.
Bu durumda, davacı şirket tarafından yukarıda yer verilen Kanunlar ile tanınan indirim müessesesini kendi lehine kullanarak, yani peçeleme suretiyle bağış olarak gösterilen tutarın indirim konusu yapılarak vergi dışı bırakıldığı açık olduğundan, peçeleme sözleşmesi ile üzeri örtülen vergiyi doğuran olayın tabi olduğu normlara göre gerçek ekonomik mahiyet üzerinden vergi alınması gerektiğinden, davacı şirket tarafından bağış adı altında kurumlar vergisi matrahından indirim konusu yapılan tutar reddedilerek ve 7143 sayılı Kanun uyarınca yapılan matrah artırımı tutarının kanunen kabul edilmeyen gider olarak matraha ilave edilerek tarh edilen kurumlar vergisi ile kesilen vergi ziyaı cezasının kaldırılması istemiyle açılan davayı; bağış adı altında yapılan ödemenin kâr payı dağıtımı niteliğinde olduğundan kaynaklanan kısmı yönünden kabul eden, diğer kısım bakımından reddeden Vergi Mahkemesi kararına yönelik davalı idarenin aleyhine olan kısma ilişkin istinaf başvurusunu reddeden Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.”
Tespitlerinde bulunularak, vakıf yükseköğretim kurumları tarafından ticari amaçlarla kurulan şirketlerin; kurucu vakıf yükseköğretim kurumuna yapacakları bağışların, bağışçının kazancından indirilemeyeceğini ve bahse konu bağış işleminin, vergi hukuk açısından “Peçeleme” olarak kabul edilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
18: Vakıf yükseköğretim kurumlarının, kurucusu olan vakıf veya vakıflar tarafından, vakfın amaçlarının gerçekleşmesi ve/veya başka ekonomik gerekçeler ile kurulan iktisadi işletmeler veya şirketlerce; bağlı veya ait olunan vakıf tarafından kurulmuş olan yükseköğretim kurumlarına yapılacak olan ayni veya nakdi bağışların tamamı, yıllık beyanname ile bildirilecek olan gelirden ve kurum kazancından indirilebilmektedir.
[vc_row][vc_column][vc_message message_box_color=”juicy_pink”] Sorumluluk Beyanı ve Hukuki Haklarımız [/vc_message][vc_column_text]