Ücret Azaltma
İşveren İşçinin Ücretinde İşçinin Zararına Olacak Bir Değişiklik Yapamaz
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi
csnozdemir@gmail.com
Ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır. İş Kanunu ücretin ödenmesine ilişkin şartları düzenlemiştir . (1) Yasal düzenlenme gereği;
a. Ücret, kural olarak, Türk Parası ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir.
b. Ücret yabancı para olarak kararlaştırılmış ise ödeme günündeki rayice göre Türk Parası ile ödenebilir.
c. Emre muharrer senetle (bono ile), kuponla veya yurtta geçerli parayı temsil ettiği iddia olunan bir senetle veya diğer herhangi bir şekilde ücret ödemesi yapılamaz.
d. Ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir.
e. İş sözleşmelerinin sona ermesinde, işçinin ücreti ile sözleşme ve Kanundan doğan para ile ölçülmesi mümkün menfaatlerinin tam olarak ödenmesi zorunludur.
f. Meyhane ve benzeri eğlence yerleri ve perakende mal satan dükkan ve mağazalarda, buralarda çalışanlar hariç, ücret ödemesi yapılamaz.
g. Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıldır.
İşveren İşçi Ücretini Azaltamaz:
İş Kanunu hükmü (2) gereği; Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu işçilerin bu nedenle iş sözleşmeleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz
İş Kanunu (3) işçi ücretinin azaltılamayacağına yönelik “Her türlü işte uygulanmakta olan çalışma sürelerinin yasal olarak daha aşağı sınırlara indirilmesi veya işverene düşen yasal bir yükümlülüğün yerine getirilmesi nedeniyle yada bu Kanun hükümlerinden herhangi birinin uygulanması sonucuna dayanılarak işçi ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun eksiltme yapılamaz” hükmünü getirmiştir.
Ücreti Azaltılan İşçi Ne Yapabilir?
I. İşçi, İş Kanunu’nun 24/II-e maddesi gereği (…İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse…) haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanıp iş sözleşmesini sona erdirebilecek ve yasal haklarını işverenden talep edebilecektir.
II. İş sözleşmesini sona erdirmek isteyen işçi için sorun yoktur. İşsiz kalmak istemeyen veya işini sevdiği için ayrılmak istemeyen işçi için sorun vardır. Bu konumda olan işçi ücretinin azaltılmasını kabul etmek zorunda(mı)dır. Kanaatime göre bu konumda olan işçi-işçiler İş Kanunun 34.maddesine göre iş görme borcunu yerine getirmeyebilirler. Bu işçilerin bu nedenle iş sözleşmeleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz.34.madde “Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir…”şeklinde düzenlenmiştir. Ücretin azaltılması da kanaatime göre kazanılmış hakkın ödenmemesidir.
Sonuç
Çalışanlar açısından en önemli unsur olan ücret aynı zamanda, işverenin de işçinin hizmet borcu karşısında yer alan ve iş sözleşmesinden doğan başlıca borcunu oluşturmaktadır. İş Kanununa göre, işveren işçinin kazanılmış haklarını korumakla yükümlüdür. Bu bakımdan işveren işçinin ücretinde, işçinin zararına olacak bir değişiklik yapamaz. İşveren işçinin ücretinde indirim yapmış ise işçinin bu farkı isteme hakkı vardır
Kendisi ve ailesinin geçimini sadece emeği ile sağlayan ve emeğinden başka geliri olmayan işçinin, emeğinin karşılığı olarak hak ettiği ücret ve ücret benzeri hakları kanunlar da özel olarak korunmuştur.
(1) 4857 sayılı İş Kanuna Madde:32
(2) 4857 sayılı İş Kanuna Madde:34
(3) 4857 sayılı İş Kanuna Madde:62