SGK Genelgesi 2011/48
T.C.
SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI
Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü
Bu Genelgenin Bazı Maddeleri Yürürlükten Kaldırıldı. İlgili Genelge İçin Tıklayınız
Tarih: 08/06/2011
Konu: Yurt dışı borçlanma ve tahsis işlemleri
GENELGE
2011/48
Başkanlık Makamının 29/12/2010 tarihli ve 747 sayılı OLUR’ları ile Kurumumuz tarafından çıkarılan ve halen uygulanan genelgelerin, yürürlükte bulunan güncel mevzuata göre yeniden gözden geçirilmesi, güncellenmesi ve konu bazında tekleştirilmesi talimatları çerçevesinde Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü görev alanına giren 3201 sayılı Yurtdışında Çalışan Türk Vatandaşlarının Yurtdışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun hükümlerine göre yurtdışında geçen sürelerin borçlandırılması ve bu sürelere göre aylık bağlanmasında, merkez ve taşra teşkilatında yürütülecek iş ve işlemlerin usul ve esasları ile süreçleri yeniden belirlenmiştir
Birinci Bölüm
GİRİŞ
1. Genel açıklamalar
Yurtdışında çalışan Türk vatandaşlarının yurtdışında geçen hizmetlerinin borçlandırılarak ülkemiz sosyal güvenlik mevzuatına malullük, yaşlılık ve ölüm hallerinde Türkiye’de geçmiş hizmet gibi değerlendirilmesini sağlamak amacıyla bugüne kadar iki borçlanma kanunu yürürlüğe girmiştir.
Bunlardan ilki 7/6/1978 tarihinde yürürlüğe giren 30/5/1978 tarihli ve 2147 sayılı Kanun, ikincisi ise 22/5/1985 tarihinde yürürlüğe giren 8/5/1985 tarihli ve 3201 sayılı Kanundur.
1.1. 2147 sayılı Kanun
Yurtdışında çalışan vatandaşlarımızın çalıştıkları ülkelerin sosyal güvenlik mevzuatı ile Türkiye’deki sosyal güvenlik mevzuatı arasındaki emekli aylığına hak kazanma koşullarının farklılığından doğan yakınmaları azaltmak, Anayasamızda vurgulanan “Sosyal Devlet” anlayışının somut örneklerinden biri olan herkese sosyal güvenlik hakkını sağlamak ve bunu kitlelere yaygınlaştırmak, ülkemizin döviz sıkıntısını gidermek amacı ile 2147 sayılı “Yurtdışında Çalışan Türk Vatandaşlarının Yurtdışında Çalışma Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun”la yurtdışında çalışan Türk vatandaşlarına, yabancı ülkelerde geçen sürelerini sosyal güvenlikleri bakımından borçlanarak değerlendirme hakkı tanınmıştır.
Her ne kadar 2147 sayılı Kanun yürürlükte bulunmasa da, bu Kanun kapsamında borçlandırılan süreler bugün itibariyle bağlanacak aylıklarda değerlendirildiğinden, 2147 sayılı Kanunun öngördüğü borçlanma usul ve esaslarının aşağıda açıklanmasına gerek duyulmuştur.
1) Borçlanma hakkından, sosyal güvenlik sözleşmesinin yapılmış olup olmadığına bakılmaksızın tüm yabancı ülkelerde işçi veya işveren olarak çalışanlardan, yazılı isteklerine bağlı olarak, Kanunun yürürlükte bulunduğu 7/6/1978-22/5/1985 tarihleri arasında başvuruda bulunanlar yararlandırılmıştır.
2) 7/6/1978 tarihinde yurtdışında çalışmakta olanlarla bu tarihten önce yurda dönüş yapanların, yurtdışındaki hizmetlerin değerlendirilmesini istemeleri halinde, yurtdışında geçen ve belgelendirilen hizmet sürelerinin borçlandırılması imkanı tanınmıştır. Ayrıca, Türkiye’deki prim ödenmeden geçmiş hizmetlerini 1912 sayılı Kanun hükümlerine göre borçlanabilmişlerdir. Yalnız, bu borçlanma talebinin 7/6/1978-26/9/1980 tarihleri arasında yapılmış olma şartı bulunmaktaydı.
3) Kuruma yapılan başvurularda ödenecek prim borcunun prime esas kazancın taban ve tavan sınırları göz önünde bulundurularak yurda kesin dönüş tarihindeki yabancı ülkede kazanılan son aylığın o tarihteki Türk parası karşılığından mı veya başvuru tarihindeki tavan sınırı üzerinden mi ödeneceğine, başvuru sahibince karar verilip Kuruma bildirilmiştir. Bu şekilde tespit edilen prime esas kazancın borçlanılan ay sayısı ile çarpımının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına ait prim oranı uygulanarak toplam borçlanma miktarı hesaplanmıştır. 4/1(b) kapsamında yapılan hizmet borçlanmalarında başvuru tarihindeki en yüksek basamak üzerinden malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi oranında prim tahsil edilmiştir. Prim borcu, borcun Kurumca bildirildiği tarihten itibaren toptan veya en çok 3 yılda yıllık eşit taksitlerle ödenmiştir.
4) 7/6/1978 tarihinden sonra yurtdışında çalışıp yurda kesin dönüş yapmış olanlardan, yabancı ülkelerdeki geçmiş çalışmalarını değerlendirmek isteyenlerin borçlanma işlemleri, dönüş tarihinden itibaren altı ay içinde, yurtdışına gitmeden önce veya yurda dönüşlerinden sonra bir göreve girmişlerse bu görevlerinde bağlı oldukları sosyal güvenlik kurumunca veya hiç bir sosyal güvenlik kurumuna bağlı değillerse Devredilen Sosyal Sigortalar Kurumunca sonuçlandırılmıştır. 9/8/1979 tarihinden itibaren, 7/6/1978 tarihinde yurtdışında bulunanlardan Türkiye’de sosyal güvenlik kurumlarına tabi çalışması bulunanlar istedikleri takdirde Devredilen Sosyal Sigortalar Kurumuna borçlanmışlardır. Yurtdışında geçen çalışma sürelerinin borçlanılabilmesi için bu sürelere ait belgelerin de ilgili Kuruma verilmesi zorunlu idi. Prim borcu, borcun bildirildiği tarihten itibaren bir ay içinde döviz olarak yine başvurulan sosyal güvenlik kurumuna ödenmiştir. Prim borcu hesaplanırken başvurulan sosyal güvenlik kurumu mevzuatındaki esaslar veya başvuru tarihindeki en yüksek (tavan) aylık kazanç esas alınmıştır.
5) 156 sayılı “Türk Parasının Kıymetinin Korunması Hakkında Kanun”a göre, yurtdışından yurda dönen vatandaşlar, ellerinde bulunan dövizin tamamını en geç bir ay içinde T.C. Merkez Bankasına veya milli bir bankaya yatırarak Türk parasına çevirmek zorunda idiler. 2147 sayılı Kanuna göre 7/6/1978 tarihinden sonra yurda dönenlerin yurtdışındaki hizmetlerini değerlendirmek istemeleri halinde, kesin dönüş tarihinden itibaren altı ay içinde ilgili sosyal güvenlik kurumuna başvurmaları ve prim borçlarını döviz olarak borcun tebliği tarihinden itibaren en geç bir ay içinde yatırmaları zorunlu idi. Bu nedenle, yurtdışından 7/6/1978 tarihinden sonra yurda kesin dönüş yapanlardan 2147 sayılı Kanundan yararlanmak isteyenler, döviz olarak ödeyecekleri primleri karşılayacak miktardaki dövizin T.C. Merkez Bankasına veya milli bir bankaya yatırıldığını gösteren belgenin de borçların ödenmesi sırasında, ilgili sosyal güvenlik kurumuna borç miktarındaki Türk parası ile birlikte verilmesi gerekmekte idi. Bu takdirde, prim borçlarının döviz olarak ödendiği kabul edilmiştir.
1.2. 3201 sayılı Kanun
2147 sayılı Kanunun yedi yıllık uygulamasında yaşanan sorunlar da dikkate alınarak, vatandaşlarımızın yurtdışında geçen sürelerinin sosyal güvenlikleri bakımından değerlendirilmesi için konu yeni bir yaklaşımla ele alınmış ve 2147 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılarak, yerine 3201 sayılı Kanun yürürlüğe konulmuştur.
22/5/985 tarihli ve 3201 sayılı “Yurtdışında Çalışan Türk Vatandaşlarının Yurtdışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun ” ihtiva ettiği hükümler ve getirdiği haklar bakımından yurtdışındaki vatandaşlarımıza yeni imkanlar tanımıştır.
Kanunun 4 üncü maddesine göre yurtdışı sigortalılık sürelerine ait borçlanma miktarı, borçlanılacak sürenin her bir günü için bir ABD Doları üzerinden hesaplanmaktaydı. Ancak, borçlanılacak olan her bir gün için tahakkuk ettirilecek ABD Doları miktarı Bakanlar Kurulunun değişik tarihlerde yürürlüğü giren kararları ile yeniden belirlenmiştir. Buna göre, borcun ödendiği tarih esas alınmak kaydı ile 15/2/1997 – 15/5/1998 tarihleri arasında yapılan ödemelerde bir gün için tahakkuk eden miktar 2,5 ABD Doları, 16/5/1998 – 9/5/2005 tarihleri arasında yapılan ödemelerde 2 ABD Doları, 10/5/2005 – 5/12/2005 tarihleri arasında yapılan ödemelerde 5 ABD Doları ve 6/12/2005 tarihinden itibaren yapılan / yapılacak ödemelerde 3,5 ABD Doları olarak belirlenmiştir. Ancak, tahakkuk ettirilen borçların tamamını veya bir kısmını 5 ABD Doları üzerinden ödemiş olanların 6/12/2005 tarihinden itibaren altı ay içinde yazılı istekte bulunmaları halinde, borçlanma tutarları ve bağlanmış ise aylıkları 3,5 ABD Doları üzerinden yeniden hesaplanmıştır.
Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan “yurda kesin dönüş yapanlar ” ve “kesin dönüş” sözcüklerinin Anayasa’ya aykırı bulunarak Anayasa Mahkemesince iptal edilmesi üzerine, 6/8/2003 tarihli ve 25191 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 29/7/2003 tarihli ve 4958 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Kanununun 56 ncı maddesi ile söz konusu madde yeniden düzenlenmiştir. Buna göre, borçlanma için yurda dönüş tarihinden sonra aranan iki yıllık başvuru süresi yürürlükten kaldırılmış ve yurtdışında bulunanlara da çalışıp çalışmadıklarına bakılmaksızın borçlanma hakkı verilmiştir.
Bu düzenlemeyle yurtdışında çalışmakta olanlar ile daha sonra yurtdışında çalışacak olanlara yurtdışında iken ya da yurda döndükten sonra durumlarına uygun sosyal güvenlik kuruluşuna başvurarak yurtdışında geçen hizmetlerini borçlanabilme imkanı sağlanmıştır.
3201 sayılı Kanunda da esaslı değişiklikler getiren 17/4/2008 tarihli ve 5754 sayılı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”, 8/5/2008 tarihli ve 26870 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
5754 sayılı Kanunun;
1) 79 uncu maddesiyle 8/5/2008 tarihli ve 3201 sayılı Kanunun 1 inci, 2 nci, 3 üncü, 4 üncü, 5 inci ve 6 ncı maddeleri değiştirilmiş ve bu Kanuna geçici 5 inci, 6 ncı ve 7 nci maddeler eklenmiştir.
2) 64 üncü maddesiyle değiştirilen 5510 sayılı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu”nun 106 ncı maddesinin 24 numaralı bendine göre, 3201 sayılı Kanunun 7 nci, 11 inci, geçici 1 ila geçici 4 üncü maddeleri ve 3201 sayılı Kanunda geçen “döviz” ibareleri yürürlükten kaldırılmıştır.
3) 68 inci maddesiyle değiştirilen 5510 sayılı Kanunun geçici 7 nci maddesinin dördüncü fıkrası ile yurtdışı hizmet borçlanmasına ait prime esas kazançların aylık bağlanmasında nasıl değerlendirileceği hususuna açıklık getirilmiştir.
5754 sayılı Kanunla 3201 sayılı Kanunda yapılan düzenlemeler, Kanunun yayımlandığı 8/5/2008 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir. Ayrıca, 5510 sayılı Kanunun sigortalılık statüsüne ilişkin 4 üncü maddesinin birinci fıkrası, prime esas kazancın alt ve üst sınırına ilişkin 82 nci maddesi ile borçlanılan sürelere ait kazançların aylık bağlanmasında değerlendirilmesine ilişkin geçici 7 nci maddesinin dördüncü fıkrası da 3201 sayılı Kanunun uygulaması ile sınırlı olmak üzere aynı tarih itibariyle yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.
19/6/2010 tarihli ve 27616 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 16/6/2010 tarihli ve 5997 sayılı “Bazı Kanunlarda ve 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile 3201 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin (B) fıkrasının ilk paragrafı değiştirilerek, yurtdışında geçen sigortalılık sürelerini borçlanmak suretiyle aylık bağlananlardan Türkiye’de sigortalı çalışmaya başlayanların aylıklarının kesileceğine ilişkin önceki düzenleme, bunlar hakkında 5510 sayılı Kanunun sosyal güvenlik destek primine ilişkin hükümlerinin uygulanacağı yönünde değiştirilerek, bunlara aylıkları kesilmeksizin sigortalı olarak çalışma imkanı verilmiştir.
2. Kavramlar
3201 sayılı Kanun ve bu Kanunun uygulama usul ve esaslarını düzenleyen 6/11/2008 tarihli ve 27046 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik”te bazı kavramlar tanımlanmıştır.
Bunlardan;
1) Sosyal güvenlik kuruluşları; Sosyal Güvenlik Kurumu ile 17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesine tabi sandıkları,
2) Sosyal güvenlik kanunları; 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununu, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesi ile 24/5/1983 tarihli ve 2829 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Kanun ile bu kanunlara ait ek ve değişiklikleri,
3) Sürelerin değerlendirilmesi; Türk vatandaşlığına haiz olanların Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen sürelerinin istekleri halinde değerlendirilmesini,
4) Döviz; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından konvertibl sayılan yabancı ülke para birimlerini,
5) Sosyal güvenlik sözleşmesi; ülkemizin taraf olduğu sosyal güvenlik alanındaki ikili veya çok taraflı anlaşmaları,
6) Kısmi aylık; sosyal güvenlik sözleşmesine istinaden birleşik hizmetler üzerinden taraflardan biri tarafından kendi sigortalılık süresi ve mevzuatına göre bağlanan aylıkları,
7) Kesin dönüş; aylık tahsis talebinde bulunanların yurtdışındaki çalışmalarının sona ermesini, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almamaları durumunu,
8) Sigortalılık süresi; borçlanma kapsamındaki sürenin bulunduğu ülke mevzuatına göre ikamet süreleri hariç, çalışılmış ya da çalışılmış süre olarak kabul edilen süreleri,
9) Borcun tamamının ödenmesi; aylık talep tarihinden önce en az aylığa hak kazanmaya yetecek süre karşılığı ödenen miktarı,
10) İşsizlik süresi; ilgili ülke mevzuatına göre çalışma süreleri ile bu çalışma sürelerine eş değer süreler haricinde o ülkede geçen süreyi,
11) Sosyal yardım; bulunulan ülke mevzuatı kapsamında, geçimlerini sağlayacak hiçbir gelirleri olmayan veya mevcut gelirleriyle geçimlerini sağlamakta güçlük çeken kişilerin asgari geçim düzeyi ile sınırlı olmak üzere geçimlerinin sağlanması amacıyla kamu kurum ve kuruluşları tarafından muhtaçlık durumuna ve süresine göre ödenen, ikamet şartına bağlı nakdi yardımları,
ifade etmektedir.
Ayrıca, bu Genelgede geçen “Kanun” ibaresi, 3201 sayılı Yurtdışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurtdışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun ve bu Kanunun ek ve değişiklikleri, “Yönetmelik” ibaresi 6/11/2008 tarihli ve 27046 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik, “Kurum” ibaresi Sosyal Güvenlik Kurumu ve “SSGM” ibaresi Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü anlamında kullanılmıştır.
İkinci Bölüm
YURTDIŞI BORÇLANMA İŞLEMLERİ
1. Borçlanmanın şartları
Yurtdışı borçlanmasından yararlanabilmek için aşağıda açıklandığı şekilde;
a) Türk vatandaşı olmak,
b) Belirli nitelikte yurtdışı süreleri bulunmak,
c) Hizmetleri belgelendirmek,
d) Yazılı istekte bulunmak, şartları aranacaktır.
Tamamı İçin Tıklayınız
