Talha APAK
Öğretim Görevlisi
Yeminli Mali Müşavir
KOBİ’LERİN 31.12.2009 TARİHİNE KADAR BİRLEŞMELERİ HALİNDE ÜÇ YIL SÜREYLE (%75) İNDİRİMLİ KURUMLAR VERGİSİDEN YARALANMALARI MÜMKÜN
I.Giriş:
Kamuoyunda “Torba Kanun” olarak bilinen, 5904 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve Diğer Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.
Kanunun gerekçesi, ekonomik faaliyetlerin gelişiminin vergisel açıdan teşvik edilmesi, başta vergi kanunları olmak üzere ilgili kanunlarda bu yeniliklere bağlı yeni düzenleme ve değişikliklerin yapılması oluşturmaktadır. 5904 sayılı Kanunla, vergi kanunlarında birçok değişiklik yapılmış ve bu değişikliklerin içerisinde özellikle KOBİ birleşmelerine yönelik hükümler önem arz etmektedir.
Bu Kanun kapsamında KOBİ’lerin, 31 Aralık 2009’a kadar gerçekleşen birleşme işlemleri sonucu bir çok avantajla birlikte, birleşme işlemlerinden doğan kazançları aşağıdaki şartlar kapsamında Kurumlar Vergisinden %75 oranında istisnaya tabi tutulmuştur. Bu konuyla ilgili madde gerekçesinde ise KOBİ’lerin mali yapılarını güçlendirmek, ölçek verimliliğini sağlamak, rekabet ortamına uyum kapasitelerini güçlendirmek, istihdam düzeylerini arttırmak ya da korumak gibi amaçlarla birleşmelerinin vergi yoluyla teşvik edilmesi amaçlanmaktadır.
- Yasal Dayanak:
5904 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve Diğer Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un;
MADDE 7 – 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa aşağıdaki geçici maddeler eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 5 – (1) Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin bu madde kapsamında 31/12/2009 tarihine kadar yapılan birleşmelerinde;
- a) Birleşilen kurum tarafından münfesih kurumun birleşme tarihindeki sabit kıymetlerinin rayiç bedelle, diğer kıymetlerinin ise 213 sayılı Vergi Usul Kanununun değerleme hükümlerine göre değerlemek suretiyle bir bütün halinde devralınması ve bilançosuna kaydedilmesi,
- b) Birleşmeden doğan kazançların tamamının birleşme tarihi itibarıyla birleşilen şirketin sermayesine eklenmesi,
- c) Birleşilen kurumun, münfesih kurumun tahakkuk etmiş ve edecek vergi borçlarını ödeyeceğini ve diğer ödevlerini yerine getireceğini; münfesih kurumun, birleşmenin Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edildiği tarihten itibaren otuz gün içinde birleşme nedeniyle vereceği kurumlar vergisi beyannamesine ekli bir taahhütnameyle taahhüt etmesi,
ç) Birleşme sonrasında üç yıl süreyle aylık ortalama bazda birleşilen kurum ile münfesih kurum tarafından, 1/4/2009 tarihinden önce verilen son aya ilişkin sigorta bildirgelerine göre istihdam edilenlerin toplamından az olmamak üzere aylık istihdam sağlanması, şartlarıyla birleşme işlemlerinden doğan kazançlar, kurumlar vergisinden müstesnadır.
(2) Birleşme nedeniyle infisah eden kurumun, birleşme tarihinde sona eren hesap döneminde elde ettiği kazançları ile birleşilen kurumun birleşme işleminin gerçekleştiği hesap dönemi dahil olmak üzere, üç hesap döneminde elde ettiği kazançlara, onbirinci fıkraya göre belirlenen indirimli kurumlar vergisi uygulanır.
(3) Bu maddenin uygulanmasında;
- a) Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme (KOBİ): 29/6/1956 tarihli ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde kurulmuş olup, 2008 yılının Aralık ayına ilişkin olarak verilen sigorta bildirgesine göre 10 ila 250 işçi çalıştıran ve 2008 hesap döneminin sonu itibarıyla yıllık net satışlar toplamı 25 milyon Türk Lirasını geçmeyen veya aktif toplamı 25 milyon Türk Lirasından az olan ticari işletmeleri,
- b) Birleşme: Tam mükellef iki veya daha fazla KOBİ’nin 18 inci madde uyarınca birleşerek yeni bir anonim şirket oluşturmalarını ya da tam mükellef bir veya birkaç KOBİ’nin tam mükellef olan ve anonim şirket statüsündeki diğer bir KOBİ’ye devrolunmasını,
ifade eder.
(4) Birleşilen kurumun; indirimli kurumlar vergisi uygulamasının sona erdiği yılı izleyen üçüncü yılın sonuna kadar, bu Kanunun 18 inci ve 19 uncu maddelerine göre birleşme, devir, bölünme ve hisse değişimi işlemlerine tabi tutulması (31/12/2009 tarihine kadar KOBİ’lerin kendi aralarında yapacakları hariç) ile tasfiye edilmesi veya sermaye azaltımında bulunması halinde, birleşmeden dolayı istisna edilen ya da indirimli oran uygulaması nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler, gecikme faizi ile birlikte birleşilen kurumdan tahsil edilir.
(5) Bu madde uyarınca birleşen kurumların birleşme tarihi itibarıyla öz sermaye tutarını geçmeyen zararları, 9 uncu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen şartlarla kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılabilir.
(6) Münfesih kurumdan devralınan amortismana tabi iktisadi kıymetler için, faydalı ömürleri dikkate alınarak münfesih kurumdaki kayıtlı değerleri üzerinden kalan süre için amortisman ayrılabilir.
(7) Birleşilen kurum tarafından devralınan varlıkların, devir bedelinden düşük bir bedelle satılması durumunda oluşan zararlar, birleşilen kurumun kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılamaz.
(8) Birleşme suretiyle devralınan taşınmazlar, iştirak hisseleri, kurucu senetleri ve intifa senetleri ile rüçhan haklarının bu maddeye göre indirimli kurumlar vergisi uygulanan hesap dönemlerinde satışı halinde 5 inci maddenin birinci fıkrasının (e) bendi hükmü uygulanmaz.
(9) KOBİ tanımı kapsamına giren gelir vergisi mükellefleri, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 81 inci maddesinde aranan şartları (değerleme hükümleri hariç) sağlamaları kaydıyla, bu madde hükümlerinden yararlanır.
(10) Bu maddeye göre yapılan birleşmeler, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu bakımından, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 81 inci maddesinde belirtilen işlemler ile bu Kanuna göre yapılan devir ve bölünme işlemleri gibi değerlendirilir.
(11) Bakanlar Kurulu, bu maddeden yararlanan işletmeler için kurumlar vergisi oranını, % 75’e kadar indirimli uygulatmaya; Maliye Bakanlığı bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.
GEÇİCİ MADDE 6 – (1) Kanunun 17 nci maddesinin dokuzuncu fıkrası hükümleri, bu geçici maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan her türlü vergi tarhiyatı ve kesilen cezalar hakkında uygulanmaz.
GEÇİCİ MADDE 7 – (1) Kanunun geçici 5 inci maddesinin üçüncü fıkrasının (b) bendindeki anonim şirket ifadeleri, 31/12/2009 tarihine kadar anılan madde kapsamında yapılan birleşmelerde sermaye şirketi olarak dikkate alınır.”
- Değerlendirme ve Sonuç:
5904 sayılı Kanun kapsamında KOBİ’ler için 31 Aralık 2009’a kadar gerçekleşen birleşme işlemlerinden doğan kazançlar aşağıdaki şartlar altında Kurumlar Vergisinden (%75) istisna tutulmuştur. Diğer bir ifade ile uygulanmakta olan %20 oranı %5 olarak uygulanacaktır. İndirimli oran, birleşmenin gerçekleştiği hesap dönemi dahil olmak üzere üç yıl süreyle uygulanacaktır. Bu konuda usul ve esasları Maliye Bakanlığı belirleyecektir.
Buna göre KOBİ’ler için öne çıkan önemli şartlar aşağıdaki gibi sıralanabilir;
- 2008 yılının Aralık ayına ilişkin olarak verilen sigorta bildirgesine göre 10 ila 250 işçi çalıştıran ve 2008 hesap döneminin sonu itibarıyla yıllık net satışlar toplamı 25 milyon Türk Lirasını geçmeyen veya aktif toplamı 25 milyon Türk Lirasından az olan ticari işletme olması,
- 1/4/2009 tarihinden önce verilen son aya ilişkin sigorta bildirgelerine göre istihdam edilenlerin toplamından az olmamak üzere üç yıl süre ile aylık istihdam sağlanması,
- Birleşilen kurum tarafından münfesih kurumun sabit kıymetlerinin rayiç bedelle ve diğer kıymetlerinin ise VUK değerleme hükümlerine göre devralınması,
- Birleşmeden doğan kazancın birleşme tarihinde sermayeye eklenmesi,
- Birleşilen kurumun münfesih kurumun vergi borçlarını üstlenmesi,
Ayrıca;
- Birleşen kurumların öz sermaye tutarını geçmeyen devreden zararlarının Kurumlar Vergisi’nden mahsubu mümkündür.
- Amortisman uygulamasında ise, faydalı ömürleri dikkate alınarak münfesih kurumdaki kayıtlı değerleri üzerinden kalan süre için amortisman ayrılmaya devam edilir. Birleşme sonrasında varlıkların satışının devir bedelinden düşük bir bedelle yapılması durumunda oluşan zararların indirim konusu yapılması mümkün değildir. Kurumlar Vergisi Kanunu 5.maddesi birinci fıkrası (e) bendi istisna hükümleri devralınan ilgili varlıklar için indirimli Kurumlar Vergisi uygulandığı süre içerisinde uygulanamaz.
- Gelir Vergisi mükellefi KOBİ’lerin de bu kanun hükümlerinden faydalanmaları mümkündür.
- KDV açısından da bu Kanun kapsamında yapılan birleşmeler devir ve bölünme işlemleri gibi değerlendirilir.
- Türkiye’de bir çok kurum tarafından farklı KOBİ tanımları veya uygulamaları karşısında, AB ile işbirliği gibi konularda bir çok sıkıntıyı ortadan kaldırmak için, 18 Kasım 2005 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Bakanlar Kurulu’nun 2005/9717 sayılı kararı ile KOBİ’ler üç guruba ayrılarak tanımı aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
- a) 10’dan az çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu bir milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler Mikro İşletme,
- b) 50’denden az çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu beş milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler Küçük İşletme,
- c) 250’den az çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu yirmibeş milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler Orta Büyüklükte İşletme
5904 sayılı Kanun ile getirilen düzenleme KOBİ’lere önemli avantajlar getirirken, asgari işçi sayısını 10 ve üzeri olarak öngörülmesi, mikro işletmeleri kapsam dışında tutarak bir dezavantaj veya haksızlık da yaratmış bulunmaktadır.
En önemli şartlardan bir tanesi 2008 yılı verileri olduğuna göre, 5904 sayılı Kanun’dan yararlanmak için her halükârda (en az) 2008 yılında faaliyette bulunmuş olmak gerekir. Dolayısı ile, 2009 yılında kurulmuş işletmeler bu kapsamda değerlendirilmeyecektir.
Ülkemizde uygulanmakta olan %20 Kurumlar Vergisi oranı çok yüksek olmamakla beraber, yaşanan ekonomik kriz ve beraberinde yaşanan finansal sorunlar nedeniyle bir çok KOBİ niteliğindeki işletme, var olan vergi yükünü taşıyamamaktadır. Birleşme prosedüründeki bürokratik işlemlerin zorluğu da dikkate alınarak, şartları taşıyan işletmelerin 31.12.2009 tarihinden önce birleşme işlemlerini tamamlamak için şimdiden gerekli çalışmaları başlatmalarında fayda görülmektedir.
