23 Temmuz 2025 Tarihli Resmi Gazete
Sayı: 32964
Sermaye Piyasası Kurulundan:
MADDE 1- 19/10/2014 tarihli ve 29150 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Borsa İstanbul A.Ş. Borsacılık Faaliyetlerine İlişkin Esaslar Yönetmeliğinin 4 üncü maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki bentler eklenmiştir.
“cc) Borsa dışı veri: Borsa dışı veri sunanlardan temin edilen ve finansal ölçütün hesaplamasında kullanılan organize piyasalar ve borsalar kaynaklı olanlar hariç fiyat, tahmin, değer, oran ve benzeri verileri,
çç) Borsa dışı veri sunan: Finansal ölçütün hesaplamasında kullanılan borsa dışı verileri Borsaya temin eden tüzel kişileri,
dd) Endeks: Düzenli olarak bir formül veya başka bir hesaplama yöntemi uygulanarak veya kapsamındaki varlık, fiyat, getiri veya oranlar (tahmini fiyatlar veya faiz oranları, bekleyen emirler veya diğer değer veya gözlemler dâhil) kullanılmak suretiyle değerleme yapılarak belirlenen ve yayımlanan veya kullanıma sunulan göstergeleri,
ee) Finansal ölçüt: Belirli bir formül veya hesaplama yöntemi kullanılarak düzenli olarak hesaplanan; kullanıcılara ücret karşılığı veya ücretsiz olarak sunulan; bir sermaye piyasası aracının, finansal sözleşmenin veya ürünün değerinin belirlenmesinde, getirilerinin izlenmesinde, bunlara dayanarak yapılacak ödemenin tutarının belirlenmesinde, varlık dağılımının veya portföyün belirlenmesinde veya performans primlerinin hesaplanmasında kullanılan; Borsanın yöneticisi olduğu endeks, fiyat, oran ve benzerlerini,
ff) Finansal ölçüt kural seti: Finansal ölçütün oluşturulması, hesaplanması, yayınlanması ve sürekliliğinin sağlanması amacıyla Borsa İstanbul A.Ş. tarafından belirlenmiş kural ve yöntemler bütününü,
gg) Finansal ölçüt yararlanıcısı: Finansal ölçüte dayalı finansal ürün veya kontratın tarafı olan gerçek veya tüzel kişiler ile lisanslı kullanıcıları,
ğğ) Lisanslı kullanıcı: Borsadan finansal ölçüte ilişkin hizmet satın alan gerçek veya tüzel kişileri,
hh) Uzman takdiri: Finansal ölçütün hesaplanmasında kullanılan verilerle ilgili olarak finansal ölçütün yöneticisi olarak Borsanın veya Borsa dışı veri sunanın takdir yetkisini kullanmasını,”
MADDE 2- Aynı Yönetmeliğin 32/A maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MADDE 32/A- (1) Borsa, yasal çerçevesi ve denetim uygulaması itibarıyla Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Örgütü ilkelerine uyumlu finansal ölçütlerin listesini ve uyuma ilişkin bilgileri kamuya açıklar.”
MADDE 3- Aynı Yönetmeliğe 32/A maddesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki maddeler eklenmiştir.
“Finansal ölçütler yöneticisinin sorumluluğu
MADDE 32/B- (1) Borsa, finansal ölçütler yöneticisi sıfatıyla, ölçütlerin oluşturulması, gözetimi ve denetimine yönelik tüm süreçlerden sorumludur. Borsanın bu sorumluluğu;
a) Finansal ölçütlerin kullanım amacına uygun olarak oluşturulmasını ve buna yönelik kural setlerinin belirlenmesini,
b) Finansal ölçütlerin doğru ve zamanında hesaplanmasını, yayımlanmasını ve dağıtılmasını,
c) Veri olmaması veya yetersiz veri olması, piyasa stresi veya piyasanın kapanması ile finansal altyapı kuruluşlarının kritik nitelikteki hizmetlerini yerine getirememeleri gibi durumlarda alınması gereken tedbirleri de kapsayacak ve finansal ölçütün hesaplanması süreçlerine etki eden kararların şeffaf olarak izlenebilmesini mümkün kılacak şekilde operasyonlarının yürütülmesini,
ç) Finansal ölçütün oluşturulması, yayımlanması, dağıtılması ve operasyonundan sorumlu gerekli donanım ve uzmanlığa sahip bir gözetim fonksiyonu ile kontrol sistemi de dahil olmak üzere, finansal ölçütün hesaplanması süreci için güvenilir ve şeffaf bir yönetim, gözetim ve hesap verebilirlik yöntemlerinin oluşturulmasını içerecek şekilde yönetimini,
d) Finansal ölçütlerin oluşturulma, hesaplanma ve yayımlanma süreçlerinin bütünlüğünün ve bağımsızlığının sağlanmasını,
e) Çıkar çatışmalarının tespit edilmesine, açıklanmasına, yönetilmesine, önlenmesine veya azaltılmasına ilişkin politika ve kuralların oluşturulmasını,
f) Finansal ölçütlerin, ölçmeyi hedeflediği değişimleri yansıtıp yansıtmadığı, belirlenen kural setlerine uygun hesaplanıp hesaplanmadığı ve Borsanın finansal ölçüt hesaplamalarına ilişkin diğer karar ve uygulamalarıyla ilgili ihbar ve şikâyetlere yönelik uygun mekanizmaların kurulmasını,
g) Esasları Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde belirlenmek üzere, finansal ölçüt hesaplama süreçlerine ilişkin tüm kayıtların en az 5 yıl süreyle saklanmasını,
kapsar.
(2) Borsa, finansal ölçütlerin oluşturulması, hesaplanması, yayımlanması, sürekliliğinin sağlanmasına yönelik süreçler için kural setleri oluşturur ve bu setleri internet sitesinde yayımlar. Borsa, finansal ölçüte yönelik kural setlerinde değişiklik yapmayı gerektirecek durumları tespit etmek amacıyla ilgili finansal ölçütün ölçmeyi hedeflediği değişimlerin koşullarını periyodik olarak kontrol eder. Finansal ölçütlerin tanımının değişmesi, ölçmeyi hedeflediği değişimleri temsil edememesi, hesaplanması için gerekli asgari bileşenin olmaması, veri yetersizliği, mevzuattaki veya piyasa yapısındaki değişiklikler nedeniyle veya farklı bir nedenle kural setlerinde değişiklik yapılabilir. Borsa, kural seti değişikliklerini gerekçeleri ile birlikte internet sitesinde ilan eder. Kural setlerinin oluşturulması ile bu setlerde değişiklik yapılmasına ilişkin esaslar, Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde belirlenir.
(3) Birinci fıkranın (f) bendinde ifade edilen ihbar ve şikâyet yöntemlerine ilişkin esaslar, Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde belirlenir.
(4) Borsa, finansal ölçütlere ilişkin denetim kayıtları dahil sahip olduğu bilgi ve belgeyi talep halinde Kurula ve finansal ölçüt yararlanıcılarının düzenleyici otoritelerine iletmekle sorumludur.
(5) Eğer mevcut çıkar çatışması yeterli biçimde yönetilemezse, Kurul Borsadan çıkar çatışmasını yaratan faaliyetleri ya da ilişkileri sonlandırmasını veya finansal ölçütün hesaplanmasına son verilmesini isteyebilir.
Finansal ölçütlerde dışarıdan hizmet alımı
MADDE 32/C- (1) Borsa, finansal ölçütlerin hesaplanmasında kullanılmak üzere yatırım araçlarının fiyatları, getirileri veya oranları dahil ihtiyaç duyduğu verileri dışarıdan hizmet alımı kapsamında temin edebilir.
(2) Borsa, dışarıdan hizmet alımı ve veri temini süreçlerini takip ve kontrol eder. Bu kapsamda asgari olarak;
a) Dışarıdan hizmetin kimden alındığının ve rolünün internet sitesinde ilan edilmesini,
b) Dışarıdan hizmet sunan tarafın üstlendiği roller ve sorumluluklar ile bunların uyması gereken standartların, dışarıdan alınan hizmete ilişkin bilgi, belge ve kaynaklara erişim yetkisini de kapsayacak şekilde yazılı kurallara bağlanmasını,
c) Dışarıdan hizmet sunan tarafın belirlenen standartlara ve kurallara uyumunun takibini,
ç) Dışarıdan hizmet sunan taraflardan kaynaklanan operasyonel riskleri ortadan kaldırmak için olağanüstü durum planları da dahil olmak üzere gerekli tedbirlerin alınmasını,
sağlar.
(3) Finansal ölçütlerde dışarıdan hizmet alımına ilişkin esaslara, Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde yer verilir.
Finansal ölçütlere yönelik çıkar çatışmalarının önlenmesi
MADDE 32/Ç- (1) Borsa, çıkar çatışmalarının tespit edilmesi, açıklanması, yönetilmesi, önlenmesi veya azaltılması kapsamında, finansal ölçütün taşıdığı risklerin seviyesine uygun şekilde asgari olarak;
a) Mevcut ve olası çıkar çatışmalarının finansal ölçütlere ilişkin süreçlerini etkilememesini,
b) Kişisel menfaat, ilişki veya iş ilişkilerinin, Borsanın yönetici sıfatıyla gerçekleştirdiği faaliyetlerin ifasını olumsuz etkilememesini,
c) Çıkar çatışması veya çıkar çatışması algısı oluşmasının önlenmesi ve birimler arasındaki sorumlulukların net bir şekilde belirlenmesi için finansal ölçütlerin hesaplanması süreçlerinde çalışan birimlerin yetki ve sorumluluk alanlarının ayrıştırılmasını,
ç) Finansal ölçütlerin, kullanıcılara sunulmadan önce Borsanın belirlediği standartlara ve kurallara uygun olarak kontrol süreçlerinden geçmesini ve gerekli mesleki tecrübeye sahip çalışanlar tarafından gözden geçirilmesini,
d) Borsanın açıklama veya bilgi verme yükümlülükleri saklı kalmak kaydıyla, Borsa tarafından üretilen, alınan veya girilen veri, bilgi ve diğer girdilerin gizliliğinin korunmasını,
e) Çıkar çatışması riski barındıran faaliyetleri yerine getiren çalışanlar arasında ve çalışanlar ile üçüncü taraflar arasında finansal ölçütleri etkileyebilecek bilgi alışverişlerini kontrol etmek için gerekli etkin sistem ve yöntemlerin geliştirilmesini,
f) Ücret politikalarının, finansal ölçütlerin hesaplanmasında görev alan çalışanların, doğrudan veya dolaylı olarak finansal ölçütlerin seviyesi üzerinden ödüllendirilmesine imkân vermeyecek şekilde oluşturulmasını,
g) Borsanın kontrol ve ortaklık yapısından veya tüm Borsa İstanbul Grubu çalışanlarının finansal ölçütlere ilişkin diğer çıkarlarından kaynaklanan mevcut ve olası çatışmaların en aza indirilmesine yönelik kural ve önlemlerin belirlenmesini,
ğ) Borsanın finansal ölçütlerin hesaplanmasına ilişkin faaliyetleriyle; Borsa iştiraklerinin faaliyetleri veya Borsanın diğer faaliyetleri arasındaki çıkar çatışmalarını önlemek, azaltmak veya açıklamak için gerekli tedbirlerin alınmasını,
h) Borsa ortaklık yapısından veya Borsanın kontrolünden kaynaklanan çıkar çatışmalarının finansal ölçüt yararlanıcılarına ve Kurula zamanında açıklanmasını,
sağlar.
(2) Borsa gerekli görmesi halinde çıkar çatışmalarının önlenmesi amacıyla ek tedbirler alabilir.
(3) Birinci fıkrada yer alan hususların nasıl yürütüleceğine ilişkin esaslara Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde yer verilir.
(4) Borsa tarafından mevcut veya potansiyel bir çıkar çatışmasının tespiti durumunda, çıkar çatışmasının seviyesine bağlı olarak Borsa, oluşturduğu kural setine uyulup uyulmadığının periyodik olarak gözden geçirilmesi ve raporlanması için yeterli tecrübe ve imkânlara sahip bir bağımsız dış denetçi görevlendirir. Bu denetimlerin sıklığı, Borsanın finansal ölçüte ilişkin faaliyetlerinin boyutu ve karmaşıklık seviyesi ile ilgili finansal ölçütün kullanımının yaygınlığı ve derinliği dikkate alınarak belirlenir.
(5) Her türlü çıkar çatışması, bildirim usul ve esasları Borsanın ilgili düzenlemelerinde belirlenmek üzere, Kurula, finansal ölçüt yararlanıcılarına ve ilgili diğer taraflara bildirilir ve Borsanın internet sitesinde duyurulur.
Finansal ölçütlere yönelik kontrol sistemi
MADDE 32/D- (1) Borsa tarafından finansal ölçütlerin girdi ve çıktıları da dikkate alınarak, mevcut veya olası çıkar çatışmalarının önem derecesine uygun şekilde bir kontrol sistemi oluşturulur. Kontrol sistemi asgari olarak;
a) Finansal ölçütlerde çıkar çatışmalarının önlenmesine yönelik olarak bu Yönetmelikte yer alan esaslar dikkate alınarak çıkar çatışmalarını,
b) Finansal ölçütlerin hesaplanması süreçlerinde finansal ölçütün güvenilirliğinin ve bütünlüğünün sağlanmasına yönelik olarak alınan önlemleri,
c) Finansal ölçütlerde kullanılan girdilerin kaynağına ilişkin detaylı inceleme aşamalarını da içerecek şekilde girdilerin bütünlüğüne yönelik olarak alınan önlemleri,
ç) Hesap verebilirlik ve şikâyet mekanizmalarının işlerliğine ilişkin önlemleri,
d) Operasyonel riskler dahil olmak üzere, risklerin yönetilmesi için oluşturulan altyapı, politika ve yöntemleri,
e) Ortaya çıkabilecek olası usulsüzlükleri veya uyumsuzlukları erken haber almayı mümkün kılan ve bu neviden vakıaların gerektiğinde Borsa dışındaki bir makama bildirilebilmesi imkanını da sunan etkili bir ihbar mekanizmasını,
f) Finansal ölçütlerin hesaplanması süreçlerinde gerekli bilgi ve tecrübeye sahip çalışanların görevlendirilmesine ve bu çalışanların uzmanlıklarının periyodik olarak gözden geçirilmesine ilişkin düzenlemeleri,
g) Finansal ölçütlerin hesaplanması süreçlerinde görev alan çalışanların etik değerler, çıkar çatışmalarının önlenmesi ve operasyonel süreklilik gibi konuları da kapsayan eğitim programlarına ilişkin düzenlemeleri,
kapsar.
(2) Finansal ölçütleri kontrol sistemine ilişkin esaslara ve borsa dışı veri kullanılarak hesaplanması durumunda uyulacak ek kurallara Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde yer verilir.
Finansal ölçütlerin gözetimi
MADDE 32/E- (1) Gözetim mekanizması asgari olarak;
a) Gözetim fonksiyonunun yürütülmesinde görev alacak tüm personelin, görev tanımı ve bu personelin seçiminde esas alınacak kriterleri, gözetim sorumluluğunun bir komite veya çalışma grubuna verilmesi halinde komitede görev alacaklara ilişkin özet bilgilerin oluşturulması, bunların aday gösterilmesi, seçilmesi, azledilmesi ve değiştirilmesine ilişkin süreçleri ve bunlardan çıkar çatışmasının engellenmesi kapsamında beyan alınması süreçlerini,
b) Finansal ölçütlerin özellikleri ile hedeflenen, beklenen veya bilinen kullanım alanlarının ve tespit edilen mevcut veya potansiyel çıkar çatışmalarının önem düzeyinin incelenmesi ve değerlendirilmesi süreçlerini,
c) Finansal ölçütlerin tanımının ve finansal ölçütlerin belirlenen ölçüm amaçlarını uygun bir biçimde göstermeye devam edip etmediğinin tespiti amacıyla kural setlerinin periyodik olarak gözden geçirilmesine ilişkin kuralları,
ç) Kural setlerinde yapılan veya yapılması öngörülen değişikliklerin incelenmesi ve finansal ölçüt yararlanıcılarının söz konusu değişikliklere ilişkin görüşlerinin alınması veya değişikliklerin yapılmasının talep edilmesine ilişkin kuralları,
d) Finansal ölçüte ilişkin sorunlar ve riskler hakkında sürekli bilgi sahibi olmak için alınacak tedbirleri ve mümkün olduğu ölçüde finansal ölçütün iç ve dış incelemelerinin yaptırılmasına ilişkin kuralları,
e) Finansal ölçütlerin hesaplanmasına son verilmesi halinde, konuya ilişkin olarak finansal ölçüt yararlanıcılarının görüşlerinin alınmasında izlenecek kurallar dahil olmak üzere son vermeye ilişkin süreçlerin gözden geçirilmesi ve onaylanmasına ilişkin kuralları,
f) Finansal ölçütlerin, dışarıdan hizmet alımı kapsamında hesaplanması da dahil olmak üzere, yönetim ve operasyonlarının gözetilmesine ilişkin kuralları,
g) İç ve dış denetim sonuçlarının değerlendirilmesi ve bu denetimlerin sonuçlarında önerilen iyileştirici önlemlerin uygulamalarının takip edilmesine ilişkin kuralları,
ğ) Finansal ölçütlerin kural setlerine uygun olarak hesaplandığının ve varsa hesaplamalarda dikkate alınan uzman takdirlerinin ve borsa dışı veri sunanların denetlenmesine ilişkin kuralları,
kapsar.
(2) Borsanın sermayesinde pay sahibi olanların, yönetim kontrolünü elinde tutanların veya Borsanın ve/veya bağlı şirketlerinden birinin gösterdiği faaliyet veya eylemler sebebiyle çıkar çatışmalarının doğduğu durumlarda; Borsa, hakkında bilgi sahibi olduğu finansal ölçüt yararlanıcılarının, lisanslı kullanıcılarının ve diğer Borsa dışı veri sunanların dengeli bir şekilde temsil edildiği ve oluşan çıkar çatışmasını bertaraf edecek şekilde faaliyette bulunacak bağımsız bir gözetim yapısı kurar.
(3) Finansal ölçütlerin gözetim fonksiyonuna ilişkin esaslar ile borsa dışı veri kullanılarak hesaplanması durumunda uyulacak ek kurallara Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde yer verilir.
Finansal ölçütlerin oluşturulması
MADDE 32/F- (1) Borsa, finansal ölçütleri tasarlarken ölçmeyi hedeflediği değişimlerin ekonomik gerçeklerini doğru ve güvenilir bir şekilde yansıtmayı amaçlar ve bu amaca erişmek için finansal ölçütlerin fiyatında, oranında veya değerinde bozulmaya yol açabilecek içsel faktörleri bertaraf eder.
(2) Borsa, finansal ölçütlerin hesaplamalarına ilişkin olarak yeterli şeffaflığı sağlamakla yükümlüdür. Borsa, finansal ölçütlerin tasarımında uygun düştüğü ölçüde ve bunlarla sınırlı olmamak üzere;
a) Ölçülmesi hedeflenen değişime uygun ve yeterli büyüklükte örneklem kullanılmasını,
b) İlgili pazarın büyüklüğünü ve likiditesini,
c) Karşılaştırmalı olarak finansal ölçütün hesaplanmasına temel teşkil eden pazarın büyüklüğü ile pazarda gerçekleşen işlem hacmini,
ç) Gerçekleşen işlemlerin piyasa katılımcıları arasında dağılımını,
d) Piyasa dinamiklerini,
dikkate alır.
(3) Borsa, faize dayalı finansal ölçütlerin hesaplanmasında; işlemlerin yapıldığı zaman ile girdi verilerinin sağlandığı zaman arasındaki herhangi bir piyasa olayının etkisini dikkate almak, işlem verilerinden enterpolasyon veya ekstrapolasyon yapmak veya borsa dışı veri sunanların veya diğer piyasa katılımcılarının kredi puanındaki değişiklikleri yansıtmak suretiyle verilerde düzeltme yapabilir.
(4) Borsa, faize dayalı swap işlemleri gibi faize dayalı finansal ölçütü etkileyebilecek nitelikteki işlemlerin, ölçüte olan etkisini belirlemek amacıyla duyarlılık analizleri yapabilir.
(5) Finansal ölçütlerin tasarımında kullanılan verinin yeterliliği, veri hiyerarşisi ve ölçüt hesaplamalarına yönelik şeffaflığın sağlanmasına yönelik esaslar, Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde belirlenir.
(6) Borsa, finansal ölçütlerin tanımının değişmesi, ölçmeyi hedeflediği değişimleri temsil edememesi, hesaplanması için gerekli asgari bileşenin olmaması veya veri yetersizliği, mevzuattaki veya piyasa yapısındaki değişiklikler nedeniyle veya farklı bir nedenle finansal ölçütlerin hesaplanmasına son verebilir. Son vermeye ilişkin esaslar Borsa tarafından yapılacak düzenlemelerde belirlenir.
Borsa dışı veri kullanılarak finansal ölçüt oluşturulması
MADDE 32/G- (1) Borsa, finansal ölçütlerin hesaplamasında veri sunmaya yetkili kendisi dışındaki kurumlar tarafından temin edilen verileri, bu verilerin toplanması ve iletilmesi süreçlerine yönelik uygun kontrol sistemlerini oluşturmak kaydıyla kullanabilir. Kontrol sistemi, verinin temin edileceği dış kaynağın seçimi, verilerin ne şekilde temin edileceği ve verinin bütünlüğü ile gizliliğinin ne şekilde sağlanacağı hususlarını kapsar. Borsa, finansal ölçütün borsa dışı veriye dayanılarak oluşturulması durumunda gözeteceği diğer esasları ilgili düzenlemelerinde belirler.
Denetim
MADDE 32/Ğ- (1) Borsa, finansal ölçüt hesaplama süreçlerini, bu süreçlerin kural setlerine ve ilgili mevzuatına uyumunu, Borsa tarafından yapılacak ilgili düzenlemenin yürürlüğe girmesinden altı ay sonra ilk kez ve daha sonra iki yılda birden az olmamak koşuluyla gözden geçirmek ve raporlamak üzere yeterli tecrübe ve bilgiye sahip, bağımsız iç veya dış denetçi görevlendirir. Bu denetimlerin sıklığı, Borsanın finansal ölçüte ilişkin faaliyetlerinin boyutu ve karmaşıklık seviyesiyle orantılı olarak belirlenir.”
MADDE 4- Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 5- Bu Yönetmelik hükümlerini Yönetim Kurulu yürütür.
