Adem SÜMER
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
[email protected]
Günümüz gelişmiş ülke ekonomilerini incelediğimiz zaman, vergi, muhasebe, finans konularının çok sıkı kurallara bağlandığını görmekteyiz. Saymış olduğumuz konularda ipin ucu tabiri caiz ise sağlam yere bağlanmıştır. Bu nedenle gömleğin ilk düğmesi doğru iliklendiği için takip eden düğmeler de kendiliğinden doğru bağlanır ve iki yaka bir araya gelir. Bizde ise vergi mevzuatımız ve diğer ekonomik yasal düzenlemeler ileri bakış açısına sahip bir perspektif yerine, ortaya çıkan cari sorunlar dikkate alınarak genelde kısa vadeli ve palyatif çözümler üretilir.
Bu giriş kısmından sonra şimdi gelelim asıl konumuza. Uzun bir süredir maliye bakanlığı mali suçları araştırma kurulunun üzerinde çalıştığı “Finansal Kuruluşlar Aracılığıyla Gerçekleştirilen EFT, Havale ve Nakit İşlemlerde Şeffaflığı Artırmak, Kayıt Dışılığı Önlemek ve Finansal Sistemin Güvenliğini Güçlendirmek Amacıyla” hazırlanan tebliğ taslağı paydaşların da katkı sağlamaları amacıyla kamuoyu ile paylaşıldı. Söz konusu tebliğin odağında parasal hareketlerin takip edilmesi kapsamında üç temel hedefi bulunmaktadır. Bu hedeflerin birincisi ulusal/uluslararası suç gelirlerinin önlenmesi, ikinci hedefi terörizmin finansmanının önlenmesi ve üçüncü hedefi de kayıt dışı ekonominin önüne geçilmesi olarak özetleyebiliriz.
Tebliğin amaç ve kapsam başlıklı 1. maddesinde “Bu Tebliğin amacı, Mali Eylem Görev Gücünün (FATF – Financial Action Task Force) Tavsiyeleri doğrultusunda suç gelirlerinin aklanmasının ve terörizmin finansmanının önlenmesi ile kayıt dışı ekonomiyle mücadele edilmesi amacıyla, 11/10/2006 tarihli ve 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanunun uygulanmasına yönelik olarak müşterinin tanınması tedbirleri kapsamında yükümlüler tarafından alınacak bazı sıkılaştırılmış tedbirlere ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.” Denilmektedir. Tebliğin “sıkılaştırılmış tedbirler” başlıklı 4.maddesinde de “Finansal kuruluşlar, müşterilerinin nakit işlemlerini yakından izlemek, görünürde makul hukuki ve ekonomik amacı bulunmayan ya da müşteri profiliyle uyumlu olmayan olağandışı büyüklük ve sıklıktaki nakit işlemlere özel dikkat göstermek, bu kapsamda talep edilen işlemin mahiyeti hakkında yeterli bilgi edinmek için gerekli tedbirleri almak ve müşteriden elde edilen bilgi, dayanak ve kayıtları istenildiğinde yetkililere sunmak üzere Kanunun 8 inci maddesinde belirtilen süre boyunca muhafaza etmekle yükümlüdür. Bankalar ile ödeme ve elektronik para kuruluşları, elektronik transfer işlemleri ve havalelerde müşteriye işlemin mahiyetinin beyanı için en sık kullanılan işlem türlerini seçenek olarak sunar. Ancak elektronik transfer işlemleri ve havalelerde, işlemin mahiyetinin beyanı için sunulacak seçeneklerde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca elektronik transferler için belirlenen başlıklar haricinde asgari olarak; gayrimenkul alım ödemesi, motorlu taşıt alım ödemesi, borç verme/borç ödeme, hediye/bağış/yardım, vergi/resim/harç ödemesi, tazminat/sigorta ödemesi, avukatlık/danışmanlık/müşavirlik ödemesi, sağlık ödemesi, kripto/dijital varlık, şans oyunları/bahis ödemesi, eğlence/sosyal medya ödemesi başlıklarının yer alması zorunludur. Müşteriye sunulan seçenekler arasında işlemin mahiyetine ilişkin somut bilgi içermeyen, genel mahiyette “diğer” veya “bireysel ödeme” gibi başka seçeneklerin olması ve bunların müşteri tarafından seçilmesi durumunda, işlemin mahiyetine ilişkin olarak en az 20 karakter uzunluğunda işlem açıklaması temin edilir.”
Tebliğin vatandaş ve tüccar olan kişiler açısından önem arz eden ilgili hükümlerini özetleyecek olursak;
1-Banka yolu ile 200.000.TL ile 2.000.000.TL arasında bir havale/eft işlemi gerçekleştirilecek ise banka uygulamasının ödeme türü olarak sunduğu seçeneklerden “diğer ve bireysel ödeme” seçeneklerinden birisi seçilecek ise işlemin açıklama kısmına en 20 karakter uzunluğunda bir açıklama yazma zorunluluğu bulunacak.
2-Yapılacak eft/havale işlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı 2.000.001 TL ile 20.000.000 TL (bu tutarlar dahil) arası nakit işlemlerde işlemin mahiyetinin beyanı için Tebliğ ekinde (Ek-1) yer alan Nakit İşlem Beyan Formunun doldurulmasını sağlamakla yükümlüdür. Nakit İşlem Beyan Formunda işlemin mahiyetine ilişkin somut bilgi içermeyen, genel mahiyette “diğer” veya “bireysel ödeme” gibi başka seçeneklerin olması ve bunların müşteri tarafından seçilmesi durumunda, işlemin mahiyetine ilişkin olarak en az 20 karakter uzunluğunda işlem açıklaması temin edilir.
3-Finansal kuruluşlar, işlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı 20.000.000.TL’yi aşan nakit işlemlerde Nakit İşlem Beyan Formunun, detaylı bir açıklama içerecek şekilde ve ilgili dayanakları eklenmek suretiyle doldurulmasını sağlamakla yükümlüdür.
Tebliğin içeriğinden anlaşılacağı üzere, bizce MASAK’ın hazırlamış olduğu taslak tebliğ ile gerçek kişilerin ve tüzel kişilerin yapmış gerçekleştirmiş oldukları havale/eft işlemlerinin takibini yapmak ve bu suretle suç gelirlerinin aklanması, terörizmin finansmanının ve kayıt dışı ekonominin önlenmesi amaçlanmaktadır. Bundan sonra, 200.000.TL’nin üzerinde gerçek bir kişiye veya tüzel bir kişiye havale/eft yolu ile para gönderirken işlemin mahiyetinin ispatının bizden istenebileceğini unutmamak gerekiyor.
